ÜNİVERSİTE TERCİH DÖNEMİ YAKLAŞIRKEN… Banu ÖZDİL YÜCEL Uzman Psikolojik Danışman ozdil.banu@hotmail.com Kıymetli genç arkadaşım, bu dünyaya gözünü açtığın andan itibaren keşfediyor, öğreniyor ve gelişiyorsun. Bedensel özelliklerini, sağlık durumunu, zekâ alanlarını, öğrenme biçimlerini, özel yeteneklerini, güçlü ve zayıf yönlerini, ilgilerini, isteklerini, kişiliğini ve karakter yapını biçimlendirmeye devam ediyorsun. Arzu ettiğin hayat hakkında hayaller kurduğun, zaman zaman gelecek tasarımları yaptığın, yaşamının en güzel dilimindesin. İçinde bulunduğun bu dönemin, güzelliklerinin yanısıra kendine ait krizleri de barındırdığını fark etmiş olmalısın. İnsanın geçmekle mükellef olduğu bu kriz dönemlerinden birisi de “meslek” seçimi ve edinimidir. Bugünün İnsanına, modern dünyada yaşıyor olmasının bir getirisidir. Meslek seçimi, önemli çünkü, meslek vasıtasıyla hayatımızın gelecek tasarımını yapıyoruz. Nasıl bir çalışma ortamında 30 yıl geçireceksin? Arkadaşların kimler olacak, evin, araban olacak mı? İlerleyen yaşlarında boyun düzleşmesine mi sahip olacaksın? Varisli bacakların mı olacak? Yoksa karpal tünel sendromu sahibi mi olacaksın? Kısaca demek istediğim, sadece meslek seçerek yediğimiz içtiğimizden tutun, hayat boyunca sahip olacağımız hastalıklara kadar yaşam biçimimizi de seçmiş oluyoruz, seçtiğimiz bu yolda da hayatımızı anlamlandırmayı, yaşamımızı doyumlu bir şekilde sürdürmeyi hedefliyoruz. Bu da demek oluyor ki hayatımızda yeteneklerimiz, ilgi ve isteklerimiz doğrultusunda seçim yaparsak, aynı oranda başarılı, verimli ve mutlu oluyoruz. Rastgele seçim yaptığımızda ise tahmin edeceğiniz gibi başarısız, verimsiz ve mutsuz olma olasılığımız yüksek bir hayat ile karşılaşmamız olası. Bu nedenle, meslek seçerken, kendi özelliklerimiz ile seçeceğimiz mesleğin nitelikleri arasında uygunluk olmasına dikkat etmemiz zaruri. Günümüzde 30.000’in üstünde meslek bulunduğunu size söylediğimde gözünüz korkmasın, çünkü ilkokuldan itibaren, tüm eğitim kademelerinde okul rehberlik servisleri vasıtasıyla, bazılarını detaylı, bazılarını yüzeysel de olsa az ya da çok duydunuz, hatta, içlerinde kendinizle özdeşim kurduğunuz meslekler bile oldu. Ülkemizde, kariyer gelişiminin bir halkası olarak mesleğimizi seçerken karşımıza bir kavram çıkıyor: Tercih Dönemi… Bu dönemde, çeşitli nedenlerle gönlünde yatan meslek ile uzak düşme çelişkisi yaşayanlar, meslek tercihinde bir şaşkınlık, bir bocalama devresi geçirebilir. Bazı hallerde, bu devreyi atlatmadan karar verme durumunda da kalabilirler. Bu şekilde hareket eden gençlerimizin gönülsüz tercihlerine yerleşmeleri durumunda ise devamsızlık, akademik başarı düşüklüğü, sosyal uyum problemleri, genel kayıtsızlık haline eşlik eden depresyon, davranış problemleri ve nihayet okulu bırakarak eve geri dönüş oranlarının yüksek olduğunu hatırlatmak isterim. Türkiye’de sayıları 200’e yaklaşmış olan üniversitelerin öğrenciler tarafından hangi şehirde olduğu dahi tam olarak bilinmediği bir dönemde, aslında mevzu bir üniversiteye girmek ise bu çok da zor değil, zor olan kısım gönlünde yatan mesleğin olduğu hayalindeki üniversiteye kavuşmak. Tercihlerini yaparken birçok faktörün seni karşılamasına hazır olmalısın. Bu faktörlerin en önemlileri arasında ailen olacak, onların seni en iyi tanıyan insanlar olduğunu unutma. Hatta onların bazı saptama ve tespitleri seni bile şaşırtabilir. Artık bir yetişkin adayı olarak ailenle böyle önemli bir konuda karşılıklı kritik ediyor olabilmen ve karar sürecindeki destekleri hoşuna bile gidebilir. Üniversitelerin internet ortamındaki tanıtıcı web sayfalarını muhakkak ailenle beraber başına oturarak ziyaret etmeni öneriyorum. Üniversite tercihlerini yapmadan önce kendine bazı sorular sormalısın. Bu soruların cevaplarının, kalan hayatını yönlendirme gücünü unutma. Eğer yanlış bir bölüm ve üniversite tercih ettiğini düşünürsen, başka bir üniversiteye ve bölüme geçmek için her zaman şansın olduğunu her yaşta ve durumda hayatını yönlendirme gücünün senin elinde olduğunu da hatırından çıkarma. • Listene yazacağın üniversite ve bölüm akademik olarak beklentilerini karşılıyor mu? • Bu üniversite ve bölümün kariyer olanakları neler? Akreditasyonu var mı? (Akreditasyon: Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından belirli bir alanda önceden belirlenmiş akademik ve alana özgü standartların bir yükseköğretim programı ve yükseköğretim kurumu tarafından karşılanıp karşılanmadığını ölçen değerlendirme ve dış kalite güvence süreci) • Üniversitenin lokasyonu, kampüs yaşamı nasıl? Burası istediğin gibi bir kampüs mü? Üniversitenin sosyal olanakları neler? Bu üniversiteye gidersem nerede yaşarım? Şehrin ulaşım imkânları, konut giderleri, sosyal yaşantısı nasıl? Üniversitenin bulunduğu şehirde maliyetleri karşılayabilir miyim? Üniversite ve bölüm seçmeye karar verdikten sonra seni üniversite tercih süreci bekliyor olacak. Peki, YKS tercihi nasıl yapılır, bu süreçte seni neler bekliyor? ÖSYM sınavda başarılı olmuş her aday için 24 tercih hakkı tanır. Sonuçlar açıklandıktan sonra ÖSYM’nin web sitesinde üniversite tercih kılavuzu yayınlanır. Psikolojik Danışman ve Rehber Öğretmenler her sene ilk iş olarak hemen kılavuzu inceler. Bu kılavuz her tercih döneminde bazı değişiklikler içerebilir, bu sebeple senin de kılavuzu incelemen büyük önem taşır. Sınav sonuçları açıklandıktan sonra, başarı sıralamana göre tercih yapmaya hak kazandığın bölümü ve üniversiteyi listene yazabilirsin. Sıralamaya göre tercih listesi hazırlamak, genellikle puana göre hazırlamaktan daha geçerli bir yöntemdir. Üniversite ve bölüm seçimi yaparken tercih kılavuzunda yer alan “Özel Koşullar ve Açıklamalar” bölümünü mutlaka dikkatlice incelemelisin. Üniversite ve bölüm tercihi için 24 hakkın olduğunu biliyorsun. Kendine tanınan hakların tamamını kullanmak zorunda da değilsin. Peki, hangi bölümü hangi sıraya yazmalısın? Üniversite alan seçimi yaparken dikkat etmen gereken bazı kıstasları şöyle sıralayabiliriz; • Sınav belgende yazan başarı sıralamalarını ve puanları doğru şekilde analiz et. Muhakkak sınava giren arkadaşlarından sana yakın net yapanlar vardır puanlar yakın olsa bile başarı sıralamalarınızın arasındaki farkları, virgüllerde kaç kişinin yığıldığının kaba analizini yapabilirsin. Başarı sıralamanı dikkate al, puana göre değil, sıralamaya göre tercih yap. • İsteğine göre sıralama yapmalısın. Yalnızca okumak istediğin üniversiteleri ve bölümleri listeye dâhil et. Gönlünün damgalamadığı bir tercihi listende tutma. • Tüm tercih haklarını doldurmak zorunda olmadığını unutma. İstemediğin bir bölüme yerleşerek, gelecek yıl yeniden sınava girersen ortaöğretim başarı puanının katkısının yarıya düşeceğini biliyorsun. • Kontenjanları karşılaştırmalısın. Sınava girdiğin sene önceki seneye oranla kontenjan artmışsa o programın başarı sıralaması düşecektir. Kontenjan düşmüş ise o programın başarı sırası yükselişte demektir. • Kılavuzu detaylı bir biçimde oku. Özel şartları ve sıralama talep eden bölümleri iyice araştır. • Farklı meslekleri araştır ve mümkünse bunları uzmanlarından dinle. • Kariyer yapmak istiyorsan kariyer açısından geleceği olan bölümleri tercih etmeye çalış. • Her yıl boş kontenjanlar için üniversite ek yerleştirme şansın olduğunu da unutmamalısın. Üniversite yerleştirme sonuçları açıklandıktan sonra ÖSYM ek tercihler için boş kontenjanları açıklar. Süreci takip etmeyi unutma. Üniversite tercihinde dikkat edilmesi gerekenler bu şekilde özetlenebilir. Peki, açık öğretim fakültesine ve vakıf üniversitelerine girmek için tercihler nasıl yapılmalı? Özel üniversite tercihleri, devlet üniversitelerine oranla farklı bir kanaldan yapılmıyor. Vakıf üniversitesi tercihinde bulunurken de aynı kıstasların geçerli olduğunu unutmamalısın. Vakıf üniversitelerinde yer alan bölümler genellikle devlet üniversitelerine oranla daha düşük bir puana sahip olabilir. Buna karşın bu üniversitelere her yıl belirli bir ücret ödemen gerektiğini unutmamalısın. Tercih yaparken, burslu özel üniversite seçeneklerini de değerlendirebilirsin. Burslu bir bölüm tercih edeceksen yazacağın üniversitenin internet sitesini ziyaret ederek ya da okulun öğrenci işlerinden muhakkak detaylı bilgi almanı tavsiye ederim. Açıköğretim fakültesine kayıt yaptırabilmek için de sınavdan belirli bir puan alman gerekir. Önceki yıllarda açıköğretime tanınan sınavsız geçiş hakkı tamamen kaldırılmıştır. Açıköğretim fakültesinde tüm bölümler için puan türü getirilmiştir. Tercihlerse ÖSYM AİS üzerinden yapılmaktadır. Hayalini kurduğun bir üniversite ve bölümü tercih ederek eğitim hayatına başlarsın. Ancak işler beklemediğin gibi gelişebilir veya kararlarında değişiklik olabilir. Fikirlerin değiştiyse korkmanı gerektirecek bir durum yok, çünkü bazı imkanlardan yararlanarak eğitim hayatına yön verebilirsin. Örnek verecek olursak, bir ön lisans bölümünü seçtiysen 4 yarıyıl yani 2 senelik bir eğitim alırsın. Peki bu eğitimi daha sonra 4 yıllığa tamamlaman mümkün mü? Dikey geçiş diye adlandırılan sistem bu sorunun yanıtı sana veriyor. Ön lisans bölümünü tamamladıysan dikey geçiş sınavında başarı göstererek lisans eğitimine hak kazanırsın. Peki, bir üniversite tercih ettiysen ve bir zaman sonra eğitim hayatına orada devam etmek istemezsen ne olur? İşte tam olarak bu noktada da yatay geçiş fırsatından yararlanabilirsin. Aday arkadaşım gördüğün gibi, üniversite eğitimi sana pek çok seçenek sunar. Üniversitenden, bölümünden memnunsun diyelim. Ama akademine başka bakış açıları da katmak, farklı alanlarda da gelişmek istiyor olabilirsin. Bu noktada iki bölümü birden okuyabileceğin ÇAP yani çift anadal programına başvurabilirsin. ÇAP yapman durumunda eğitimini tamamladığında iki diplomaya sahip olmanın avantajını da yaşarsın. Günümüzde birden çok diploma sahibi olmak iş bulma sürecinde de sana fayda sağlar. Ayrıca eğer istersen eğitim gördüğün alana katkı sağlayacak bazı bölümlerin derslerini de yandal ile alabilirsin. Üniversiteleri seçerken sizlere bu imkanları verebilecek okulları tercih etmen durumunda adımların daha sağlam ve güçlü olacaktır. Genç arkadaşlarım son olarak tercih örnek listenizi oluşturduktan sonra muhakkak alanının uzmanı Psikolojik Danışman ve Rehber Öğretmenlere başvurmayı ve tercih listenizi beraber incelemeyi de unutmamanızı tavsiye ediyorum. Bu sene uzmanlarımız sizlere online hizmet verecekler, randevu alarak kolayca ulaşabileceğiniz uzaklıktalar. Hayallerinizin gerçek olduğu en küçük bir çabanızın bile boşa gitmediği, anlamlı ve doyumlu bir hayat sizi kucaklasın dileklerimle...