Hitit Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Öğr.Ü. Veysel Dinler, 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde İl Genel Meclisi oylarını esas alarak, Çorum’da partilerin durumunu tahlil etti. Veysel Dinler’in değerlendirmesine göre, İl Genel Meclisi seçimlerinde Ak Parti 151.138 (% 45.14), CHP 76.584 (% 22.87), MHP 72.113 (% 21.54) İyi Parti de 26.055 (% 7.78) oy aldı. Bu seçimler eğer milletvekili genel seçimi olsaydı, Çorum’da Ak Parti 2, CHP 1, MHP 1 milletvekili çıkaracaktı. 31 Mart 2019 Yerel Yönetimler Seçimleri GENEL SEÇİM OLSAYDI ÇORUM’DA SONUÇ NE OLURDU? 2019 yerel yönetim seçimleri tamamlandı. Türkiye’deki en ufak muhtarlıktan en büyük kentlerin yönetimine kadar yöneticiler belirlendi. Türkiye için hayırlı olması dileklerimizle. Yerel seçimlerde halkın sandığa gitme saiki ile genel seçimler birbirinden farklı da olsa, bir yerel seçimden de aşağı yukarı genel seçimleri tahmin etmek mümkün olabilir. Tabii burada ölçütün güvenilir olması önemlidir. Şöyle ki; büyükşehirlerde büyükşehir belediye başkanlarına verilen oylar partiler açısından çok anlam ifade etmez. 2019 seçimleri genelde ittifak adaylarının yarışı idi. Dolayısıyla büyükşehirlerde farklı bir ölçütten hareket etmek gerekir. Büyükşehir olmayan kentlerde ise iş biraz daha kolay. İl Genel Meclisi seçim sonuçları neredeyse tam olarak seçmenin parti tercihini yansıtır. Biz de burada İl Genel Meclisi (İGM) seçim sonuçları üzerinden Çorum’da “bu bir genel seçim olsaydı durum ne olurdu” onu anlatacağız. 2019 yerel yönetim seçimlerine göre Çorum’da İl Genel Meclisi seçim sonuçları şu şekildedir: Tablo-1: Çorum İl Genel Meclisi seçim bilgileri Sandık Sayısı Seçmen Sayısı Kullanılan Oy Sayısı Geçerli Oy Sayısı 1.774 397419 348346 334805 Tablo-2: Çorum İl Genel Meclisi seçim sonuçları (partilere göre dağılım) Oy Sayısı Oy %si AK PARTİ 151.138 %45,14 CHP 76.584 %22,87 MHP 72.113 %21,54 İYİ PARTİ 26.055 %7,78 SAADET PARTİSİ 4.422 %1,32 DP 1.428 %0,43 BBP 1.387 %0,41 VATAN PARTİSİ 619 %0,18 BTP 517 %0,15 HDP 319 %0,1 Bağımsız 223 %0,07 İkinci tablodaki sonuçları genel seçimlerde kullanılmış varsayarsak sonuç nasıl olurdu? Tablo-3: Çorum İl Genel Meclisi seçim sonuçlarının genel seçim olarak yansıtılması Oy Sayısı 2 3 4 AK PARTİ (1) 151.138 (4) 75.569 50.379 37.785 CHP (2) 76.584 38.292 25.528 19.146 MHP (3) 72.113 36.057 24.038 18.028 İYİ PARTİ 26.055 13.028 8.685 6.514 Bu sonuçlara göre; 1. ve 4. milletvekilini Adalet ve Kalkınma Partisi, 2. Milletvekili Cumhuriyet Halk Partisi, 3. milletvekilini de Milliyetçi Hareket Partisi çıkarırdı. Başka bir anlatımla şuan mevcut durum olan AKP (3 milletvekili) ve CHP (1 Milletvekili); AKP-2; CHP-1 ve MHP-1 şeklinde değişirdi. Seçimlerde partiler ittifak yapsalarsa sonuç ne olurdu diye sorarsak: Tablo-4: Çorum İl Genel Meclisi seçim sonuçlarının genel seçim olarak yansıtılması (ittifaklı) Oy Sayısı 2 3 4 CUMHUR (1) 223.251 (2) 111.626 (4) 74.417 55.813 MİLLET (3) 102.639 51.320 34.213 25.660 Seçimler partilerin ikili ittifak halinde gitmelerinde sonuç, Cumhur İttifakı 3 milletvekili (AKP-2, MHP-1), Millet İttifakı ise 1 milletvekili şeklinde olurdu. Bu seçimin 2+2 şeklinde sonuçlanabilmesi için Millet İttifakının en az 46.000 oy almasına ihtiyacı vardır. Geriye kalan tüm parti oyları MI eklense bile sonuç değişmeyecektir. Dolayısıyla Saadet seçmeninin oyu hangi taraf için olursa olsun, çok belirleyici olmayacaktır. Öte yandan, CHP dışındaki tüm partilerin oyları birleşse dahi CHP 75 bin oy bandını koruduğu müddetçe daima 1 milletvekiline sahip olacaktır. Son olarak, 2019 yerel seçim İGM sonuçları ile 24 Haziran genel seçim sonuçlarını karşılaştırmak faydalı olacaktır. Tablo-5: Çorum 2019 İGM seçim sonuçları ile 2018 genel seçim sonuçlarının partiler açısından karşılaştırılması (gümrük oyları hesaba katılmaksızın) Oy Sayısı 2019 Genel Seçim oy sayısı 2018 Fark Yüzde% AK PARTİ 151.138 181.338 30.200 (-) 16,65 CHP 76.584 71.031 5.553 (+) 7,82 MHP 72.113 49.524 22.589 (+) 45,61 İYİ PARTİ 26.055 29.778 3.723 (-) 12,50 SAADET 4.422 3.827 595 (+) 15,55 DP 1.428 — — — BBP 1.387 — — — VATAN 619 620 1 (-) 0,16 BTP 517 — — — HDP 319 11.230 10.911 (-) 97,16 2018 ve 2019 seçimlerindeki oy değişikliği şöyle izah edilebilir. Öncelikle geçerli oy kullanan seçmen sayısı bir önceki seçime göre eksi yönde 13.383 fark var. Başka bir deyişle 24 Haziranda oy kullanan 13 bin kişi sandığa gitmemeyi yeğlemiştir. Toplamda sandığa gitmeyen seçmen sayısı 49 bindir. Bu 350 bin civarında olan seçmen sayısı dikkate alındığında her 7 seçmenden birinin sandığa gitmediğini gösterir. Bunun bir kısmı belediye başkan adayı olmayan HDP seçmeni, diğer kısmı ise başka partiye ve geçersiz oy vermek istemeyen AKP seçmeni olarak değerlendirilebilir. CHP’nin bir miktar oyunu artırdığı söylenebilir. Ancak asıl oy artışı MHP seçmeninde olmuştur ve özellikle 1 Kasım 2015 seçimlerinde AKP’ye giden oyların bir kısmı artık geri dönmüştür. Öte yandan yerel seçimler boyunca devamlı olarak dile getirilen “beka”, bir parti lehine sonuç doğurmuşsa o AK parti değil MHP olmuştur. İyi parti tüm Türkiye’de olduğu gibi tabanını bulma yolundadır. Bu seçimle de aşağı yukarı hangi oy bandına oturacağını göstermiştir. Ak parti ile Saadet Partisi arasında devamlı olarak oy değiştiren bir grup (yaklaşık 1000-1500 seçmen) bu sefer Saadet partisi lehine oy kullanmıştır. Son olarak partiler bazında değerlendirme ile yazı bitirilebilir. Adalet Kalkınma Partisi ilk seçime girdiği tarihten itibaren, hiç kuşkusuz Çorum’da en çok oy alan partidir ve bu durumunu korumuştur. Bununla birlikte, son 3 genel seçime kıyasla, 2019 İGM sonuçları AKP’nin en düşük oy aldığı seçimlerdir (Tablo-6). AKP normal olarak sahip olduğu 180 bin bandından 30 bin eksik oya sahiptir. Çorum geneli dikkate alındığında AKP belediye başkan adayının (%43,28) İGM oyundan (%45,14) 1,86 puan az oy alması, adaydan seçmen tabanının memnuniyetsizliğini gösterir. Ancak bu durum sadece adaya bağlanamaz ve AKP’nin genel olarak bir düşüş yaşadığı şeklinde değerlendirilmelidir. Tablo-6: Adalet Kalkınma Partisinin Çorum’da son 4 seçimdeki oyu 7 Haziran 2015 1 Kasım 2015 24 Haziran 2018 31 Mart 2019 İGM AK PARTİ 180.281 207.137 181.338 151.138 Tablo-7: Cumhuriyet Halk Partisinin Çorum’da son 4 seçimdeki oyuCumhuriyet Halk Partisi genel olarak sahip olduğu 70-80 bin bandını korumuştur. Hatta oylarını bir miktar artırdığı bile söylenebilir (Tablo-7). CHP açısından bu yerel seçimde farklı olan, belediye başkan adayının aldığı oy oranı (%36,73) ile CHP İGM oyları (%22,87) arasındaki muazzam (%13,86) farktır. Bu aday seçiminin oy yükseltme bakımından doğru tercih olduğunu gösterdiği gibi, İYİ Parti seçmeninin belediye seçimlerinde CHP’yi desteklediğinin de göstergesidir. 7 Haziran 2015 1 Kasım 2015 24 Haziran 2018 31 Mart 2019 İGM CHP 74.268 74.581 71.031 76.584 Tablo-8: Milliyetçi Hareket Partisinin Çorum’da son 4 seçimdeki oyuMilliyetçi Hareket Partisi genel olarak sahip olduğu 45-60 bin bandının üzerine çıkmıştır. Son üç seçimle karşılaştırıldığında MHP, AKP’nin kuruluşundan sonra en yüksek oy miktarına ulaşmıştır (Tablo-8). Bununla birlikte belediye başkanlığı seçimlerinde MHP seçmeninin bir kısmının AKP adayını desteklediği ortadadır. Belediye başkan adayının aldığı oy (%16,36) ile MHP İGM oyu (%21,54) arasında ciddi bir fark (%5,18) vardır. MHP bu seçimlerde potansiyelini zorlamış ve genel seçimler olsa 1 milletvekilini rahatlıkla çıkarabileceğini göstermiştir. 7 Haziran 2015 1 Kasım 2015 24 Haziran 2018 31 Mart 2019 İGM MHP 59.108 41.731 49.524 72.113 Tablo-9: İyi Partinin Çorum’da son 2 seçimdeki oyuİYİ Parti kurulduğu tarihten itibaren ikinci kez seçimlere girmiştir. İlk seçimlerde Çorum’dan 29 bin oy almış, son seçimlerde İGM’de 26 binde kalmıştır. Bu İYİ Parti için %12’lik bir oy kaybına denk düşmektedir. Bununla birlikte Çorum’da 25-30 bin potansiyele sahip olduğu ortaya çıkmış bulunmaktadır. İYİ Parti seçmeni İGM’de partisine oy verirken, belediye başkanı olarak CHP adayını desteklemiştir. Zira İYİ Parti belediye başkan adayı sadece 2.797 oy almıştır. Bu ise aldığı oyların sadece %11’i düzeyindedir. Bu sebeple belediye seçimleri İYİ Parti açısından gerçekçi bir sonuç vermemektedir. 7 Haziran 2015 1 Kasım 2015 24 Haziran 2018 31 Mart 2019 İGM İyi Parti — — 29.778 26.055 Saadet Partisi seçmeninin 3500-4500 oy potansiyeline sahip olduğu ve belediye başkanı seçimlerinde genellikle başka bir adayı destekleme yoluna gittikleri gözlenmektedir. Büyük Birlik Partisinin 1000-3000 bandında, Demokrat Partinin 750-1500 bandında oya sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu partilerin belediye seçimlerinde genel olarak parti merkezlerinin eğilimine göre hareket ettikleri düşünülmektedir. Vatan Partisi 620 oyuyla oyu en stabil partidir.HDP seçmeninin 2019 seçimlerinde Çorum’da bir belediye başkan adayı olmadığı için sandığa gitmediği net olarak anlaşılmaktadır. Ancak sandığa gitmeyenden 49 bin seçmenden ne kadarı HDP seçmenidir bunu tespit etmek olanaksızdır. Bu sebeple 2019 seçimleri açısından çok sağlıklı bir değerlendirme yapmak mümkün görünmemektedir. Sonuç olarak, yerel seçime gitme saiki, adaylar, diğer koşullar ile genel seçim birbirinden farklı koşullar taşır. Bununla birlikte il merkezi, ilçeler ve köyleri kapsayan ve tek aday olmadığı için parti eğilimini yansıtan il genel meclisi oy sayısı, bir partinin o ildeki oy potansiyeli ile oy değişimini göstermek bakımından en güvenilir ölçüttür. Bizim de buradan yaptığımız simülasyona göre, iktidar partisi olan Adalet ve Kalkınma Partisi oy kaybına gitmiştir. 2019 yerel seçimlerinde aldığı oy tam olarak genel seçime yansırsa, şuan halihazırda sahip olduğu 3 milletvekilinden birini kaybederek, 2 milletvekili çıkarabilir. Bu milletvekili, 2019 seçimlerinde oylarını çok yüksek bir biçimde artıran MHP hanesine yazılır. Cumhur ittifakı anlamında fazla oy kaybı olmadığından, “beka” söyleminin MHP lehine bir iş yaptığı söylenebilir. CHP ile İyi Parti arasındaki oy geçişlerinden ötürü, CHP lehine küçük bir değişiklik; yine Ak partinin oy kabettiği dönemlerde Saadet Partisindeki küçük bir oy yükselişi dışında önemli bir değişiklik bulunmamaktadır. 7 Nisan 2019