Sözlük, bir çok kimsenin başvurduğu, bazı kimselerin hemen başucunda bulundurduğu ve zaman zaman okuduğu, göz gezdirdiği temel bir kitap olsa gerektir.
Mesela İlber Ortaylı hemen başucunda bir sözlük bulunduruyormuş. Bir kültür/sanat kanalı olan TV kanalında 'Film gibi Hayatlar' adlı programda Hülya Koçyiğit’e konuk olan İlber Ortaylı, kendi açıkladı; hafızayı kuvvetlendirmek için hemen başucunda bulunan sözlüğe başvuruyormuş.
İlber Ortaylı’nın hafızası çok kuvvetli.
Bunun için çok başka yollar deneyen insanlar var. Uzmanlar da çok başka yollar öneriyorlar.
Mesela bir bilge olan Alev Alatlı, okurken yanınızda bir sözlük bulundurun diye salık veren insanlardan biriydi.
Divan-ı Lügati’t Türk nasıl bulundu ve yeni baskıları nasıl yapıldı, bunları ayrı bir yazı konusu yapacağım.
Ali Emiri Efendi’nin macerası çok ilginç ve dikkate değer bir konu.
Türklere ait bir çok eserin adı biliniyor, ama ne yazık ki kendisi ortada yok.(Prof. Dr. Mehmet İpsirli)
Divan-ı Lügati’t Türk, Bağdat ta yazılıyor.
Ve kullanılan hat Selçuklu hattı.
Kaşgarlı Mahmut, 16 yıl Türk topraklarını geziyor.
Kaşgarlı Mahmut, Doğu Türkistan toprakları sınırları içinde Opal’da doğmuş.
Bugün herhangi bir yazarın, roman, ya da öykü gibi şeyler yazarken kullandığı sözcük sayısı 2000-3000 arası.
Oysa ki Divan-ı Lügati’t Türk’te 9000 kelime var.
Divan-ı Lügati’t Türk, Türklere ait en büyük sözlük.
Bizim Evliya Çelebi’nin yazdığı 'Seyahatname'de 5 bin kelime var. Seyahatname 10 cilt.
Divan-ı Lügati’t Türk çok farklı bir lügat. Lügatın kapsamı çok geniş tutulmuş. Türklere ait atasözleri, şiirler, bilgiler var.
Folklor ve botanik hakkında bilgiler var.
Lügatta çok farklı ve çok yönlü atlas bulunmakta ve bu atlasta Türklerin yaşadıkları yöre tam ortaya alınmış, etraftaki ülkeler Çin, Japonya vs. yanında, ormanlar, dereler farklı renkler ile işaretlenmiş.
Bizde bilinen ve kullanılan sözlükler arasında, TDK tarafından bastırılan bir sözlük var. Öte yandan Ferit Devellioğlu' nun hazırladığı Osmanlıca-Türkçe sözlük… Bu sözlük bende vardı. Doktor olan kardeşim aldı. Bana lazım olur diye. Divan-ı Lügati’t Türk’ün bir sayfasında Türk boylarının damgalarının yer aldığı bir sayfa var.
Bu özel sözlüğü ilk kez Kilisli Rıfat çevirmiş.
Daha sonra Besim Atalay'ın çevirdiği bilinmektedir.
