İnsanlar bu dünyada birçok sebep ve hikmete mebni olarak farklı yaratılmışlardır. Hiç kimsenin bedeni, ruhu, aklı, fikri, gücü, malı aynı-eşit değildir, farklı farklıdır. Çünkü herkes aynı olsaydı hayat olmaz, kimse kimseye ihtiyaç duymaz, yaşamın bir manası kalmazdı. Onun için yüce Allah bizleri mal ve rızık bakımından farklı yaratmıştır ki herkes birbirinden yararlansın, onun için de zengin fakire, fakir zengine muhtaçtır.
Yüce Allah bu gerçeği şu ayette açıklıyor: Allah sizleri rızık bakımından bazınızı bazınıza üstün kıldı. Allah ilmi isteyene ve çalışana, zenginliği, istediğine ve çalışana verir, buyurulmuştur.
Aslında ulu Allah rızıkları eşit yaratmış, fakirin hakkını zenginin malında yaratmıştır. Bir memleketin fakirini iyi bir paylaşım yaşansa, yani zekatlar noksansız ve yerine verilse o beldede aç-susuz kalmaz. Zekat verecek kimse olmaz. Amma insanların bazıları zekat vermediklerinden ve fakirlerin de hırs ve tamahından adalet sağlanamıyor. Toplumda farklılıklar çoğalıyor. Bu anlatılanlar rızıkta üstün olanlar, yani zengin olanlar emirleri altındakilere fakirin zenginde olan haklarını vermezler. Oysa onlar rızıkta hepsi eşittir. Allah’ın nimetlerini bile bile inkar mı ediyorsunuz, buyuruluyor.
Her canlının rızkını ancak Allah verir. İnsanın rızık için çabası gerekir. Bazen Allah çabasız da rızık verebilir. Miraslar. İnsanın rızkı, yediği, içtiği, giydiği, kuşandığı, yedirdiği, içirdiği, hayra harcadığı senindir. Sorgusu varise aittir.
Zekatın hikmeti sebebini böylece açıkladıktan sonra, faydalarına değinelim. Zekatın fert ve toplum açısından birçok faydaları vardır. Şöyle ki;
Zekat malı temizler. Nasıl ki bedeni kirlerimiz su ile gideriliyorsa, malın kirini de zekat temizler. Malı paklaştırır.
Zekat kötü ahlaktan, cimrilikten, egoistlikten ve adilikten korur. Kalp katılığını giderir. Merhameti acıma hissini çoğaltır.
Yani zekat, insanı hasislik hastalığından korur.
Zekat malın şükrüdür. Şükredilen mal çoğalır.
Zekat zenginin fakire olan Allah’ın koyduğu bir borçtur. Borcunu ödeyen insan ferahlar. Zekatını veren insan da gönül huzuru ile yaşar. Sevabını çoğaltır.
Zekat malı korur, ebedileştirir. Yani zekat malın sigortasıdır.
Zekat malı pak eder. Mallarınızı zekatla yıkayın.
Zenginler yüce Allah’ın yeryüzünde Allah’ın nimetini dağıtan Allah vekili, Allah dostlarıdırlar. Zekatını vermeyenler ise Allah’ın düşmanıdırlar.
Zekat fakirin zengine olan hasedini istememezliğini kırar. Fukaranın zengine sevgi ve saygısını artırır.
Zekat toplumsal adaleti, sosyal adalet ve sosyal demokrasiyi güçlendirir.
Zekat tam verilirse toplum ahlakını yüceltir. Hırsızlık, soysuzluk, dolandırıcılık gibi ahlaki hastalıkları giderir.
Zekat bir toplumda demokrasiyi güçlendirir. Toplumda polisle, jandarma ile sağlanamayan huzuru sağlar. Bunlar zekatın faydalarıdır.
Bir de zekatı verilmeyen malın, zekat vermeyen fert ve toplumların uğrayacakları felaketler vardır.
