(1) Koverk Arslanyan, 1876 da Erzincan Kemaliye de doğdu. 1951 İstanbul’da öldü. Patriklik ve kaymakamlık yaptı. Kuruçeşme ve Üsküdar Surp Haç Kiliseleri'nde vaizlik yaptı. Ermeniler için çok çalıştı. Dernekler kurdu, Agos Gazetesinde yazılar yazdı. Osmanlı döneminde de, Cumhuriyet döneminde de resmî hizmetlerde bulundu.
(2) Dr.Johannes Lepsius, 1826-1858 Ermeni dostu Alman din adamı
(3) Fransız hükümetinin yaptırdığı araştırma
(4) Francis de Presence, Fransız din adamı.
(5) Patrik Nerses Varjabedyan. (1837-1884) İstanbul Patriği ve Dünya Ermenileri Başpatriği görevlerinde bulunmuştur. Önceleri ırkçı ve ayrılıkçı hareketlere katılmamıştır. Kısa ömrü içinde birçok önemli vazifeler ifa eden Nerses Varjabedyan II. Abdülhamid’in değer verdiği bir şahsiyettir. Ancak 93 Harbinde (1877-78) Osmanlılar yenilince, taraf değiştirmiştir. Rusya ve Avrupa‘dan Ermenilerin Doğu Anadolu’da bağımsız devlet kurmaları yönünde yardımcı olmalarını istemiştir.
(6) Van Fransız Konsolosu.
*
ERMENİ NÜFUSU HAKKINDA ÖNEMLİ BİR BİLGİ
Hürriyet 1976 yıllığında Enver Koray diyor ki: ( 1)
“… Anadolu’da birtakım sürgünler olduğu Türk-Rum ve Ermeni çatışmalarında karşılıklı aşırılıklara kaçıldığını elbette kimse inkâr edemez; ancak bu olaylar daha çok Doğu Anadolu’da, Birinci Dünya Savaşı sırasında, Türk-Rus sınırı yakınlarında ve savaştan sonra işgal edilen bölgelerin çevresinde cereyan etmiştir. Bu karşılıklı aşırı eylemlerin ne derece geniş çapta olduğunu tespit etmeye yarayacak istatistikler yoktur. En iyimser tahmin bile Türkiye’deki bütün Ermenilerin sayısını 1.250.000 olarak gösterirken, Van Fransız konsolosu Zarceski 1.300.000 rakamını ileri sürmektedir. Ermenilerin çoğunlukta olduğu sanılan doğu illerindeki toplam nüfusu 913.875 idi. Yani toplam nüfusun %15’ini meydana getiriyordu. Buna karşılık aynı yörelerdeki Müslüman Türklerin nüfusu 4.453.250 idi. Yani %74’tür. Amerikalı Prof Maggie 1914 de doğu illerinde yaşayan Ermenilerin 847.000 olduğu göstermiştir ki; bunun 55.000’i güneydoğu ili olan Maraş’ta yaşıyordu. Bu rakamlar profesör tarafından savaşın patlak vermesinden sonra Amerikan Barış Heyeti’nin yararlanması için hazırlanmıştı. 1907 de Türk nüfus kayıtlarına işlenen Ermeni vatandaşların sayısı 980.000 dir. Dolayısı ile 1.500.000 Ermeni katledildi iddiasının hiçbir inandırıcılığı yoktur."

KAYNAKLAR:
(1)ENVER KORAY Hürriyet 1976 Yıllığı sayfa 294.
(2) Prof.Dr.Kemâl H.KARPAT – 1830-1914 OSMANLI NÜFUSU- Timaş Yayınları – Say. 398 İstanbul-2010
(3) Prof.Dr. Yusuf HALAÇOĞLU - ERMENİ TEHCİRİ say. 19,20,22-Babıâli Kültür Yayıncılık- 2004 İstanbul
(SÜRECEK)