Bilindiği
üzere 6102 sayılı (Yeni) Türk Ticaret Kanunu uzun bir hazırlık döneminden sonra
13.01.2011 tarihinde TBMM’de kabul edilerek 14.02.2011 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanmış ve 1 Temmuz 2012 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
(Yeni ) Türk
Ticaret Kanunu (TTK), kurgusu ve hükümleri itibariyle özellikle şirketlerin
tüzel kişiliklerini ve şirket menfaatlerini ön planda tutan; sorumluluklar,
haklar, müeyyideler, uygulamada teknolojik gelişmelere uygunluk çabaları ile
günümüz ihtiyaçlarına cevap vermeyi amaçlayan bir Kanun’dur. Özellikle Kanun’un
“Ticaret Şirketleri” başlıklı ikinci kitabı reform niteliğinde değişiklikler
içermektedir.
Ticaret
şirketlerinde kurumsallaşmanın ve bu kapsamda şirket içi tanımlanmış yasal
bürokrasinin oluşturulması amacını bu yeniliklerden birisi olarak tespit etmek
gerekir. Bu kapsamda Kanun’da özelikle anonim ve limited şirketlerin hazırlamak
zorunda oldukları iç yönergeler, şirket faaliyetlerinin çalışma usul ve
esaslarının kurumsal çerçevede icrasına yönelik ihdas edilmiş düzenlemelerdir.
Genel Kurulun Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönerge
Bilindiği
üzere anonim şirketler genel kurul toplantılarını şirket esas
sözleşmesinde aksine herhangi bir düzenleme yoksa, genel kurul tarafından
seçilen, pay sahibi sıfatını taşıması şart olmayan bir başkan yönetir. Başkan,
tutanak yazmanı ile gerekli görürse oy toplama memurunu belirleyerek başkanlığı
oluşturur. Gereğinde başkan yardımcısı da seçilebilir.
Anonim şirket yönetim kurulu, genel
kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin kuralları içeren bir iç yönerge
hazırlamak zorundadır. Hazırlanan iç yönerge genel kurulun onayından sonra
yürürlüğe girer. Bu iç yönerge tescil ve ilan edilmek zorundadır (TTK md. 419).
Gümrük
ve Ticaret Bakanlığı’nca 28 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan
yönetmelik ile anonim şirketlerce hazırlanacak iç yönergeye ilişkin
düzenlemeler yapılmıştır.
Anılan
yönetmelik uyarınca iç yönerge, Kanunun izin verdiği durumlar dışında,
ortakların genel kurula katılma, oy kullanma, dava açma, bilgi alma, inceleme
ve denetleme gibi vazgeçilemez nitelikteki haklarını, toplantı başkanlığının
Kanundan kaynaklanan görev ve yetkilerini sınırlandıran veya ortadan kaldıran
hükümler içeremez.
İç
yönerge, genel kurulun onay tarihinden itibaren onbeş gün içinde ticaret
siciline tescil ve ilan ettirilir. Ayrıca internet sitesi açmakla yükümlü olan
şirketlerce, ilan tarihini izleyen beş gün içerisinde internet sitesinde de
yayımlanır.
İç
yönergede yapılacak değişikliklerde de aynı usul izlenir.
Genel
kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin iç yönerge hükümleri, toplantı
başkanlığı oluşturuluncaya kadar yönetim kurulu adına, yönetim kurulunun
başkanı veya başkan vekili ya da başkanın görevlendireceği yönetim kurulunun
bir üyesi tarafından; toplantı başkanlığının oluşturulması sonrasında ise
toplantı başkanı tarafından uygulanır.
Tek
pay sahipli anonim şirketlerin yönetim organlarınca da yukarıda belirtilen
asgari unsurları içerecek şekilde bir iç yönerge hazırlanması ve bu iç
yönergenin şirket genel kurulunca onaylanması şarttır. Tek pay sahibi, toplantı
başkanlığı için öngörülen tüm görevleri tek başına yerine getirebilmektedir.
Anılan
Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yönetim organınca hazırlanacak iç
yönergenin en geç 2013 yılında yapılacak olağan genel kurul toplantısında onaya
sunulması, tescil ve ilanı zorunludur.
Gümrük
ve Ticaret Bakanlığı’nca 28 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan
“Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları İle Bu
Toplantılarda Bulunacak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Temsilcileri Hakkında
Yönetmelik” ekinde İç Yönerge örneğine yer verilmiş olup anılan örnek esas
alınarak yönerge hazırlanabilecektir.
İç
Yönerge, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler tarafından
hazırlandığında “yönetim kurulu” ifadeleri “yönetici” veya “yöneticiler”
şeklinde, “anonim” ifadeleri “sermayesi paylara bölünmüş komandit” şeklinde,
“pay sahibi” ifadeleri “ortak” şeklinde ifade edilecektir.
Limited Şirketlerde Yan Edim
Yükümlülükleri Hakkında İç Yönerge Çıkarılması Zorunluluğu
TTK’nın
616/2. Maddesinde, şirket sözleşmesinde öngörüldüğü takdirde, yan edim
yükümlülükleri hakkında iç yönerge çıkarılması limited şirketlerde genel kurulun
devredilemez yetkileri arasında sayılmıştır.
TTK’nın
606. maddesine göre limited şirketlerde şirket sözleşmesiyle, şirketin işletme
konusunun gerçekleşmesine hizmet edebilecek yan edim yükümlülükleri
öngörülebilmektedir.
Bir
esas sermaye payına bağlı yan edim yükümlülüklerinin konusu, kapsamı, koşulları
ve diğer önemli noktalar şirket sözleşmesinde belirtilmek zorundadır. Ayrıntıyı
gerektiren konular ise genel kurul düzenlemesine bırakılabilmektedir.
Şirket
sözleşmesini değiştirip, ek ya da yan edim yükümlülükleri öngören veya mevcut
yükümlülükleri artıran genel kurul kararları, ancak ilgili tüm ortakların
onayıyla alınabilmektedir (TTK md. 607).
Görüleceği
üzere limited şirketlerde, şirket sözleşmesiyle, işletme konusunun
gerçekleşmesine hizmet edebilecek yan edim yükümlülükleri öngörülmüş ise
uygulamaya ilişkin ayrıntılı sürecin genel kurulca hazırlanacak bir iç yönerge
ile düzenlenmesi gerekmektedir.