Bu tarihten 5 gün sonra, yani 6 Haziran 1919’da, İstanbul Harbiye Nazırı tarafından çağırıldığımı,
Ve gizlice sormam üzerine,
Kimler tarafından ve ne için istenildiğimi,
Devlet adamlarımızdan bir zatın haber verdiğini,
Daha önce bir münasebetle yaptığım açıklamamda ifade etmiştim.
O zat Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti (Genel Kurmay Başkanlığı) makamında bulunan Cevat Paşa idi.
Bunun üzerine İstanbul ile yapılmış olan yazışmaların bir kısmı herkesçe öğrenilmiştir.
Bu yazışmalar,
Erzurum’dan istifa ettiğim tarihe kadar muhtelif harbiye nazırlarıyla ve doğrudan doğruya sarayla devam etmiştir.
Anadolu’ya geçeli bir ay olmuştu.
Bu müddet zarfında bütün ordu birlikleriyle temas ve bağlantı sağlanmış,
Ve millet mümkün olduğu kadar aydınlatılarak dikkatli ve uyanık hale getirilmiş,
Milli teşkilat kurulması fikri yayılmaya başlamıştı.
Genel durumu artık bir komutan sıfatıyla sevk ve idareye olanak kalmamıştı.
Yapılan davet emrine itaat etmemiş,
Ve onu yerine getirmemiş olmakla beraber,
Milli teşkilat,
Ve mücadelenin sevk ve idaresine devam etmekte bulunduğuma göre,
Şahsen asi duruma geçmiş olduğuma şüphe edilemezdi.
Bundan başka ve bilhassa girişmeye karar verdiğim teşebbüs,
Ve faaliyetlerin esaslı ve şiddetli olacağının tahmini güç değildir.
Bundan dolayı teşebbüs,
Ve faaliyetlerin bir an önce şahsi olmak mahiyetinden çıkarılması,
Ve bütün milletin birlik ve beraberliğini temin,
Ve temsil edecek bir heyet adına olması zaruriydi. Dr. Birol Emil-Melin Has Er-Mehmet Ali Aydın. Milli Eğitim Basımevi. 1000 Temel eser. Nutuk. C: 1. S: 36-37. 1973. İstanbul)
İşte bu sıralarda Siirt Valisi iken kaçarak Erzurum’a Mustafa Kemal’in ölünceye kadar emrine giren Mazhar Müfit Kansu devreye girmektedir.
Kansu Erzurum’dan başlayan Büyük Türk Milleti’ne hizmetini daha sonra 2 cilt olarak “Ölünceye Kadar Hizmetinde” adlı kitabını yayınlamıştır.
Kanımca Mustafa Kemal’in bu tarih itibariyle hemen her şey Kansu’nun denetimindedir.
26.04.2022 - Ankara.
