6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un 54. maddesinde, ödeme süresi içerisinde ödenmeyen amme alacağının tahsil dairesince cebren tahsil olunacağı ve cebren tahsilin;

- Amme borçlusu tahsil dairesine teminat göstermişse, teminatın paraya çevrilmesi veya kefilin takibi,

- Amme borçlusunun borcuna yetecek miktardaki mallarının haczedilerek paraya çevrilmesi,

- Gerekli şartlar bulunduğu takdirde borçlunun iflasının istenmesi,

şekillerinden birinin tatbik edilmesi suretiyle yapılacağı hükme bağlanmıştır.

a) Ödeme Emri ve Mal Bildirimi:

Uygulamada, vadesinde borcunu ödemeyenlere ödeme emri tebliğ edilerek cebri icra işlemlerine başlanılmaktadır.

Ödeme emirlerinde hangi hususların bulunması gerektiği 6183 sayılı Kanunun 55. maddesinde belirtilmiştir. Ayrıca madde metninde yer almamakla birlikte, borçlunun hukukunu koruma açısından ödeme emrinde; ödeme emrine karşı hangi sürede, hangi yargı merciine başvurulabileceği hususlarına da yer verilmesi gerekmektedir.

Ödeme emri ile amme borçlusundan 7 gün içinde borcunu ödemesi veya mal bildiriminde bulunması istenir. Amme borçluları tebliğ edilen ödeme emri üzerine 7 gün içinde borçlarını ödemedikleri takdirde, bu süre içinde mal bildiriminde bulunmak mecburiyetindedirler.

Ödeme emrine karşı mal bildiriminde bulunulmaması veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunulması halinde bu borçlular hakkında hapis cezası; malının bulunmadığı yönünde beyanda bulunanların ise Kanunun 114. maddesindeki bilgileri bildirmemeleri halinde hapis veya para cezası ile cezalandırılmaları söz konusudur.

Ödeme emrinde amme borçlusuna bildirilen cezalar borçtan kaynaklı bir ceza olmayıp, yükümlülüklerin süresinde yerine getirilmemesinden kaynaklı cezalardır. Bu cezalar Kanuna, borçluyu mal bildiriminde bulunmaya ve gerçeği beyan etmeye davet etmek üzere konulmuş hükümlerdir.

Yasaya göre mal beyanında bulunan ya da haczi kabil mal veya gelirinin bulunmadığını beyan eden borçlulara bu cezalar uygulanmamaktadır.

Ödeme emirlerinin borçlulara tebliğ edilmesi esastır. Ancak gerekli görülen hallerde posta yoluna başvurmadan memur eliyle tebliğ yaptırılması da mümkündür.

6183 sayılı Kanunun 59. maddesinde mal bildiriminin mahiyetini açıklanmıştır.

Madde metninde yer alan tanıma göre mal bildirimi; amme borçlusunun, amme alacağını karşılayacak miktarda, gerek kendi elindeki, gerekse üçüncü şahıslar elindeki menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve haklarının; nev’ini, mahiyetini ve miktarını veya malı olmadığını ve yaşayış tarzına göre geçim kaynakları ile buna nazaran borcunu ne şekilde ödeyebileceğini tahsil dairesine yazılı veya sözlü olarak beyan etmesidir.

Madde hükmüne göre asıl olan borcu karşılayacak miktarda mal bildiriminde bulunmaktır. Mal bildirimi servet beyanı olmadığından, borcuna yetecek miktarda mal bildiren amme borçlusunun daha fazlasını bildirmeye zorlanması mümkün değildir.

Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu 7 gün içinde borcunu ödemek veya mal bildiriminde bulunmak mecburiyetindedir. Mal bildirimi mutlaka bir malın bildirilmesini ifade etmez. Haczi kabil malı olmayan borçluların malları olmadığını bildirmeleri de mal bildirimi hükmündedir.

Borçlu, mal bildiriminde malın değerini de bildirmekle beraber, bildirilen malın borcu karşılayıp karşılayamayacağının takdiri tahsil dairesine ait bulunmaktadır.

Tahsil dairesince mal bildirimindeki malların borcu karşılayamayacağına veya haciz ve satışının çok güç olacağına kanaat getirilmesi halinde, borçludan ilave bildirimde bulunması istenebilmektedir.

Borçludan ilave mal bildirimi isteği ikinci bir ödeme emri marifetiyle yapılmayıp, yazılı veya sözlü yapılmaktadır.

Alacaklı kamu idareleri borçlunun gerçeğe aykırı bildirimde bulunması sebebiyle ileride gerektiği takdirde cezai sorumluluğuna başvurulabilmek amacıyla, hazırlanan yazıyı ilgiliye tebliğ etmekte, sözlü taleplerde de durumu tutanağa bağlamaktadır.

Tahsil dairesi, alacağını borçlunun mallarının haczi ve satışı suretiyle tahsil etmek istediği takdirde mutlaka borçlunun mal bildirimindeki mallarını haczetmek mecburiyetinde değildir.

Kendisine ödeme emri tebliğ edildiği halde 7 gün içinde borcunu ödemeyen ve mal bildiriminde de bulunmayan borçlular hakkında 6183 sayılı Kanunun 60. maddesi uyarınca hapsen tazyik talebinde bulunulmaktadır.

Anılan Kanun maddesinde, kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu, 7 günlük müddet içinde borcunu ödemediği ve mal bildiriminde de bulunmadığı takdirde mal bildiriminde bulununcaya kadar bir defaya mahsus olmak ve üç ayı geçmemek üzere hapisle tazyik olunur denilmiştir.

Borçlunun hapsen tazyiki için tahsil dairesince bir yazı ile icra mahkemesine başvurulmaktadır. Bu şekilde alınan hapsen tazyik kararları, infaz için yetkili Cumhuriyet Savcılığına gönderilmektedir.

6183 sayılı Kanunun 60. maddesiyle düzenlenen hapis cezası gerektiren suç ile ilgili davalara icra mahkemesince bakıldığından, bu davalarla ilgili hak düşürücü sürelerin 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun ilgili maddelerine göre tespiti gerekmektedir.

İcra ve İflas Kanunu'nun 347. maddesinde “Bu Bapta yer alan fiillerden dolayı şikâyet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer” hükmü yer almaktadır.

Borçlu hakkında hapsen tazyik kararı verilebilmesi için tahsil dairesince icra mahkemesine yapılacak başvurular için anılan maddeye göre öncelikle suçun işlendiği tarihin ve idarenin suçu öğrendiği tarihin tespiti önem arz etmektedir. Buna göre ödeme emrinin borçluya tebliğ edildiğini gösteren tebliğ alındısının tahsil dairesine intikal ettiği tarihin suçu öğrenme günü olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Her halükarda suçun işlendiği tarihten itibaren bir yılı geçmemek kaydıyla suçu öğrenme tarihinden itibaren üç ay içerisinde icra mahkemesine şikayet yoluna gidilmemesi durumunda alacaklı kamu idaresinin, borçlu hakkında hapis cezasının uygulanması talep etmesi mümkün değildir.

Amme borçlusunun tüzel kişi olması halinde mal bildiriminde bulunma yükümlülüğü kanuni temsilcisine ait olduğundan, bu yükümlülüğü yerine getirmeyen kanuni temsilciler hakkında hapsen tazyik kararı alınmaktadır.

(... Devam Edecek)