‘Batan geminin malları’

Mutlaka anımsayanlar vardır: Bir zamanlar milyon şoplar vardı. Hangi ürünü alırsan al, fiyatı bir milyon liraydı. Rus pazarının arkasından gelen yeni ticaret anlayışı insanları mıknatıs gibi kendisine çekti. Bizler işimize yarasın yaramasın; bulduğumuz her şeyi satın aldık. Her fırsatta ucuz mal alacak kadar zengin olmadığını dile getirenler en önde mağazalara koştular.
Gün geldi, bir milyon liralar sadece ama sadece bir lira oldu. Nasıl anlatsam paranın değeri düşünce paramızın değeri artmış oldu. Artık cebinde milyon lira taşımayanlar, diğer adıyla milyonerler azalınca milyon şoplar birer ikişer kapandı.
O günlerde gazeteden okuduğum bir haber aklımda kalmış. Bize bir milyon liraya satılan ürünlerin toptancı fiyatı üç yüz elli bin liraymış. Bu günkü paraya çevirecek olursak sadece otuz beş kuruş.
Üç yüz elli bin liraya alınan ürünler, bizim hatırımız için pazarlıksız olarak bir milyon liraya satılıyor. Satıcı bize sattığı her üründen altı yüz elli bin lira kazanıyormuş. Bizler de sudan ucuz bulduğumuz ürünleri satın alıyormuşuz.
Eğri oturup doğru konuşalım: Aldığımız ürünlerin büyük bir kısmını bir kez dahi kullanamıyoruz; ancak paranın ne önemi var! İnsanlar bir milyon lirayı sokakta görseler eğilip almıyor. Bozulanın yanına beğenmediklerini de katıp çöpe atarsın. Gider yenisini alırsın.
Diğer yanda gözden kaçan küçük bir ayrıntı var. Perakendeci, sattığı her üründen yüzde iki yüze yakın para kazanıyor. Toptancı ise otuz beş kuruşa satış yaparken kazanıyor. Onun, ürünleri satın aldığı başbayi, yurt dışından satın alanlar, devasa gemilerle taşımacılık yapanlar para kazanıyor.
Bu ürünleri üreten fabrika çalışanları, fabrikaların sahipleri, üretimin yapıldığı ülkeler mutlaka bir şeyler kazanıyor.
Herkes yaptığı işten para kazanır. Ancak, ticaretle uğraşanlar, diğerlerinden biraz fazla kazanır. Meslekten anlamayan bazı kişiler kolay yoldan daha çok para kazanmak ister. Kısa sürede bütün birikimlerini tüketip, borç yükünün altında kalırlar.
Her meslekte olduğu gibi ticaretle uğraşanlardan da para kazanamayanlar vardır.