Bilindiği
üzere vergi incelemesi Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenmiş müesseselerdendir.
Kanun’un 140. maddesinde, vergi inceleme elemanlarının inceleme sırasında
aşağıdaki esaslara uymaya mecbur oldukları belirtilmiştir:
1. İncelemeye
tabi olan mükelleflere inceleme konusu, işe başlamadan evvel açık olarak izah
edilmek durumundadır.
2. Vergi
incelemesine başlanıldığı hususunun bir tutanağa bağlanması zorunludur.
3. Nezdinde
inceleme yapılanın muvafakati olmadıkça resmi çalışma saatleri dışında inceleme
yapılamaz veya incelemeye devam edilemez.
4. İnceleme
bitince, bunun yapıldığını gösteren bir belgenin nezdinde inceleme yapılana
verilmesi gerekmektedir.
5. Vergi
kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere
aykırı vergi inceleme raporu düzenlenemez.
6. İncelemeye
başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir
yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde
incelemelerin bitirilmesi esastır. Bu süreler içinde incelemenin bitirilememesi
halinde ek süre talep edilebilmektedir. Bu talep vergi incelemesine yetkili
olanların bağlı olduğu birim tarafından değerlendirilmekte ve altı ayı geçmemek
üzere ek süre verilebilmektedir. Bu durumda, vergi incelemesi yapmaya yetkili
olanların bağlı olduğu birim tarafından incelemenin bitirilememe nedenleri
yazılı olarak nezdinde inceleme yapılana bildirilmek zorundadır.
Vergi
Müfettişleri ile Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından düzenlenen vergi
inceleme raporları, işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi
edilmeden önce, meslekte on yılını tamamlamış en az üç Vergi Müfettişinden
oluşturulan rapor değerlendirme komisyonları tarafından vergi kanunları ile
bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler
ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilmektedir. İnceleme
elemanı ile komisyon arasında uyuşmazlık oluşması halinde uyuşmazlığa konu
vergi inceleme raporları üst değerlendirme mercii olarak Maliye Bakanlığınca
belirlenen tutarları aşan tarhiyat önerisi içeren vergi inceleme raporları ise
doğrudan, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde oluşturulan merkezi rapor
değerlendirme komisyonu tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin
kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu
yönünden değerlendirilmektedir. İnceleme elemanları bu komisyon tarafından
yapılacak değerlendirmeye uygun olarak rapor düzenlemek zorundadırlar.
Öte yandan Vergi Usul Kanunu’nun 413. madde hükmü uyarınca mükellefler, Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan veya bu hususta
yetkili kıldığı makamlardan, vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından
tereddüde düştükleri hususlar hakkında yazı ile izahat isteyebilmektedirler.
Gelir İdaresi
Başkanlığı, kendisinden istenecek izahatı özelge ile cevaplandırabileceği gibi,
aynı durumda olan tüm mükellefler bakımından uygulamaya yön vermek ve açıklık
getirmek üzere sirküler de yayımlayabilmektedir.
Maliye
Bakanlığı’nca 27.03.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 425 sıra no.lu
Vergi Usul Kanun Genel Tebliği’nde Bakanlıkça mükelleflere tereddüt ettikleri
hususlara ilişkin olarak verilen görüşlerin (özelgelerin) hukuki mahiyeti ile
ilgili olarak aşağıdaki önemli açıklamalar yapılmıştır:
1) Rapor
değerlendirme komisyonları vergi inceleme raporlarını özelgelere uygunluk
yönünden değerlendirirken eleştiri konusu yapılan hususla ilgili olan ve Gelir
İdaresi Başkanlığı’nca verilmiş özelgeleri (görüşleri) dikkate
alacaktır.
2) Komisyonlar
mükellef hakkında düzenlenen vergi inceleme raporlarını değerlendirirken adına
rapor düzenlenen mükellefe verilmiş özelge ile sınırlı kalmayacaktır.
3) Vergi
inceleme raporunda özelgede yer alan görüş aksine bir tenkit varsa rapor
olumsuz değerlendirmeye konu edilecektir. Değerlendirmede en
güncel özelge dikkate alınacaktır.
4) Merkezi
Rapor Değerlendirme Komisyonu ile diğer rapor değerlendirme komisyonları
yaptıkları değerlendirme sırasında, verilmiş bir özelgenin yanlış olduğu
kanaatine varırlarsa ilgili yasal düzenlemeler çerçevesinde oluşturulacak olan
bir komisyon tarafından bu husus ayrıca değerlendirilecektir. Bu komisyonca
verilen kararlar, ilgili rapor değerlendirme komisyonu ile incelemeye yetkili
olanı bağlamaktadır.
Görüleceği üzere mükellefler tarafından tereddüde düştükleri hususlar ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı’ndan alacakları olumlu görüşler (özelgeler) vergi inceleme elamanlarını bağlamakta; böylelikle özelge aleyhine vergi inceleme raporu yazılmasının önüne geçilmektedir. Bunun tek istisnası yukarıda belirtilen 4 numaralı açıklama için geçerli olup bunun da uygulamada oldukça az karşılaşılabilecek bir durum olacağını belirtmekte fayda vardır.
