Genel olarak serbest bölgeler; ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.
3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu'nda serbest bölgelerin kurulması ve işletilmesindeki temel amaçlar; ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek olarak sıralanmıştır. Bulundukları ülke ekonomilerine sağladıkları katkıların yanında, esnek ve çağdaş idari yapılarıyla dış ticarete yönelmek isteyen firmalara modern ve gelişmiş bir yatırım ortamı sağlayan serbest bölgeler lojistik merkezler olarak ülkemizde de önemlerini artırmaktadırlar.
Ülkemizde temel olarak ihracata dayalı yatırım ve üretimi teşvik etmek amacıyla 1987 yılından bu yana Akdeniz kıyısında, Mersin, Antalya ve Adana-Yumurtalık Serbest Bölgeleri; Ege Bölgesinde Ege (İzmir), Denizli ve İzmir Serbest Bölgeleri; Marmara Bölgesinde, İstanbul Atatürk Havalimanı, İstanbul Endüstri ve Ticaret, İstanbul Trakya, Avrupa, Kocaeli, Tübitak-Mam Teknoloji ve Bursa Serbest Bölgeleri; Karadeniz kıyısında, Trabzon, Rize ve Samsun Serbest Bölgeleri; Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Mardin ve Gaziantep Serbest Bölgeleri; İç Anadolu Bölgesinde, Kayseri Serbest Bölgesi faaliyete geçmiştir.
Serbest Bölgeler dışında faaliyette bulunan Türkiye'de yerleşik mükelleflerle serbest bölgelerde yerleşik mükellefler arasındaki ticari ilişkilerin vergisel boyutu vergi yasalarında ayrıca düzenlenmiştir. Bu yazımızda da anılan hususa ilişkin açıklamalara devam edilmiştir.
2.3.Serbest Bölgelere Verilen Fason Hizmet İhracatında KDV İade Uygulaması
KDV Kanunu’nun (11/1-a) maddesi uyarınca serbest bölgedeki müşteriler için yapılan fason hizmetler KDV’den istisna edilmiştir.
Anılan istisna uygulamasında ana madde ve malzemelerin serbest bölgeden gönderilmesi ve fason hizmete konu malın yeniden serbest bölgeye gönderilmiş olması gerekmektedir.
Bu istisna uygulamasında fason hizmet, bir malın mülkiyet ve tasarruf hakkının devralınmaksızın ücreti karşılığı belirli işlemlere tabi tutularak/işlemlerden geçirilerek tasarruf veya mülkiyet hakkı sahibine iade edilmesini ifade etmektedir.
Buna göre, serbest bölgeden gönderilen ana madde ve malzemelerin, yurtiçinde bulunan işletmelerde çeşitli işlemlere tabi tutulduktan sonra yeniden serbest bölgeye gönderilmesi suretiyle verilen fason hizmetler istisna kapsamında değerlendirilir.
Fason hizmetler dışında, Türkiye’den bu bölgelerde faaliyet gösterenlere yapılan hizmetler 3065 sayılı Kanunun 1. maddesi çerçevesinde KDV’ye tabi bulunmaktadır.
Serbest bölgelere verilen fason hizmet ihracından kaynaklanan iade taleplerinde aşağıdaki belgeler aranmaktadır:
- Standart iade talep dilekçesi,
- Fason hizmet faturaları veya listesi,
- Fason hizmete konu malın serbest bölgeden yurtiçine, yurtiçinden serbest bölgeye gönderilmesine ilişkin gümrük beyannamesi veya gümrük beyannamesi yerine geçen belge aslı veya örneği,
- Fason hizmetin verildiği döneme ait indirilecek KDV listesi,
- Yüklenilen KDV listesi,
- İadesi Talep Edilen KDV Hesaplama Tablosu.
2.3.1. Mahsuben İade
Mükelleflerin serbest bölgelere verdiği fason hizmet ihracından kaynaklanan mahsuben iade talepleri, yukarıdaki belgelerin ibraz edilmiş olması halinde miktarına bakılmaksızın vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat aranmadan yerine getirilmektedir.
2.3.2. Nakden İade
Mükelleflerin serbest bölgelere verdiği fason hizmet ihracından kaynaklanan ve 5.000 TL’yi aşmayan nakden iade talepleri vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat aranmadan yerine getirilmektedir. İade talebinin 5.000 TL’yi aşması halinde aşan kısmın iadesi, vergi inceleme raporu veya YMM raporuna göre yerine getirilebilmektedir. Teminat verilmesi halinde, mükellefin iade talebi yerine getirilmekte ve teminat, vergi inceleme raporu veya YMM raporu sonucuna göre çözülmektedir.
3. Serbest Bölgelere Türkiye’den Yapılan Mal İhracatları
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 12. maddesi uyarınca serbest bölgedeki bir alıcıya yapılan teslimler, teslim konusu malın serbest bölgeye ulaştırılması durumunda KDV’den istisna edilmiştir.
Serbest bölgedeki alıcı kavramı, ilgili mevzuatları çerçevesinde söz konusu bölgelerde faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişi alıcıları ifade etmektedir. İhracat teslimine ait fatura ve benzeri belgelerin serbest bölgedeki alıcı adına düzenlenmesi gerekmektedir.
Serbest bölgelere yapılan ihracat teslimlerinde, gümrük beyannamesinin düzenlenmediği hallerde, malın serbest bölgeye giriş işlemlerinin tamamlanarak serbest bölgeye vasıl olduğu tarih ihracatın gerçekleştiği tarih olarak kabul edilir. Bu tarih, malların serbest bölgeye girişinin yapıldığını gösteren, serbest bölge işlem formunun ilgili idare tarafından onaylandığı tarihtir.
3.1. KDV İade Uygulaması
Serbest Bölgelere yapılan ihracattan kaynaklanan iade taleplerinde aşağıdaki belgeler aranmaktadır:
- Standart iade talep dilekçesi,
- Satış faturaları listesi,
- Gümrük beyannamesi veya listesi (Serbest bölgeye yapılan ihracatta serbest bölge işlem formu, posta veya kargo yoluyla gerçekleştirilen ihracatta elektronik ticaret gümrük beyannamesi),
- İhracatın beyan edildiği döneme ait indirilecek KDV listesi,
- Yüklenilen KDV listesi,
- İadesi Talep Edilen KDV Hesaplama Tablosu.
3.1.1. Mahsuben İade
Mükelleflerin serbest bölgeye mal ihracından kaynaklanan mahsuben iade talepleri, yukarıdaki belgelerin ibraz edilmiş olması halinde miktarına bakılmaksızın vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat aranmadan yerine getirilir.
3.1.2. Nakden İade
Mükelleflerin serbest bölgeye mal ihracatından kaynaklanan ve 5.000 TL’yi aşmayan nakden iade talepleri vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat aranmadan yerine getirilmektedir. İade talebinin 5.000 TL’yi aşması halinde, aşan kısmın iadesi vergi inceleme raporu veya YMM tasdik raporuna göre yerine getirilebilmektedir. Teminat verilmesi halinde, mükellefin iade talebi yerine getirilmekte ve teminat, vergi inceleme raporu veya YMM raporu sonucuna göre çözülmektedir.