LİDERLİK;
Kurumsallaşma açısından lider, çalışanları belirlenen hedeflere yönelmeleri konusunda çaba sarf etmeye motive edebilecek, kabiliyet ve yeteneğine sahip kişidir. Bir lider, önderi bulunduğu grubu bir araya toplayan ve “kolektif çalışma metodu ile ahenkli başarıyı yakalayan kişidir.
“BİR GEMİ DOĞUYA GİDER, BİRİ DİĞERİ BATIYA. ESEN AYNI RÜZGÂRLA: HANGİ YÖNE GİDEBİLECEĞİNİ BELİRLEYEN RÜZGÂR DEĞİL, YELKENDİR. ELLA WHEELER WİLCOX"
Örneğin; orkestradaki şefin pozisyonunu ele alırsak değişik enstrümanları o konuda ki uzmanları icra etse bile, orkestranın ahengi ve melodinin doğru tınısı ve dinleyicinin ses ve akustiğe doyumu, orkestrayı yöneten şef tarafından sağlanır.
“Liderlik potansiyeli gerçeğe dönüştürür”
Çoğu zaman, yöneticilerde liderlik vasıflarının da var olduğu beklenmektedir. Bu durum bir bakış açısı olduğu gibi, maliyet kıskacındaki bir işverenin beklentisi de olabilir, ancak unutulmamalıdır ki, yöneticiler planlama ve örgütlenme işlevlerini, bilimsel kriterler eşliğinde uygulayıcı kişiliklerken, liderler aynı zamanda kişileri etkileyerek yüksek motivasyon uygulamaları ile hedef ve amaçlara ulaşmayı tetikleyen şahsiyetlerdir.
Bazı kurumsal hedefler, yöneticiler tarafından yanlış oluşturulmuş ise lider uygulayıcılar bu durumu dikkate alacak bilgi birikimine sahip olmayabilir. Ayrıca iyi lider her zaman doğru hedefler peşinde koşmayabilir veya kötü yönetim sergilediği düşünülen bir yönetici de ise doğuştan liderlik özellikleri var olup bu işverence tespit edilememişte olabilir. Bu durumda istihdam politikaları uygulanırken tüm bunları dikkate alacak gözlem, analiz ve yetkilendirme o kurumun müessese olma yolundaki idari mekanizmasında büyük rahatlık sağlayacaktır.
“BÜTÜN BÜYÜK İŞLER, KÜÇÜK BAŞLANGIÇLARLA OLUR. CICERO”
Kurumlar piyasa koşullarında birbirleri ile rekabet ederken, sadece ürün ve hizmetleri ile rakip değildir. Aynı zamanda liderleri aracılığı ile de karşılıklı rekabet halindedirler, daha iyi liderler daha iyi çalışan yaratır, daha iyi çalışanlar ise daha iyi ürün ve hizmet üretir. Toplam kalite yönetimi hedefine ulaşmada, işverene düşen görev de tam burada ortaya çıkar:” daha iyi bir yönetici ve hatta lider özellikli yöneticiler istihdam etme.” Gerçeği.
Aslında büyüyen veya büyüme hedefindeki işletmelerin lider ihtiyacı daha fazladır.
Liderlik becerisinin tespitinde, tarihsel süreçte çok değişik metotlara rastlanmıştır. Örneğin: Liderlik yeteneğinin anlaşılabilmesi için grafoloji (el yazısının incelenmesi),jest ve mimiklerden oluşan beden dili, astroloji ( doğum, yer, zaman, burç ilişkileri ile karakter analizi) hatta frenoloji ( kafatası biçimlerine göre yetenek bilgi analizi) den de yararlanıldığı olmuştur. Bu yaklaşımların hiçbiri liderlik niteliklerinin tespitinde tek başına güvenilir bir kanıt sağlamamıştır. Aile yapısı, eğitim, yaşam istatistikleri, öz geçmiş gibi veriler ile genişletilen bir analiz daha fazla kanıt sağlayıcı görünmektedir.
“BAŞARININ ANAHTARI, DÜNYADA OLUP BİTENLERİ ALGILAYIP GÜNÜN İHTİYAÇLARINA UYGUN ÜRÜNLERİ SUNMAKTIR. TERSİNİ DÜŞÜNENLER İSE GÜNÜN İHTİYAÇLARINI ÜRÜNLERİNE UYDURMAK İÇİN UĞRAŞIP DURURLAR.” PİETER C. VİNK”
Lider davranışları:
Çalışma hayatında yer alan yönetici ve/veya liderlerin davranışları içinde bulundukları toplum ve sosyal yapıdan bağımsız değildir. Başka bir ifade ile:
Lider, takipçisi, hedef ve çevreden oluşan 4 faktör lider davranışlarında birbirini etkileyen değişkenlerdir.
Örneğin; Otoriter bir amirin şirket içi uygulamalarında; dış etkenlerin olmadığı, tüm eylemlerinin bizzat kendi iç kudretinden geldiği düşüncesi (kerameti kendinden menkul yetenekler !), yine kendisi tarafından düşünülebilir. Ancak bu hükmü geçmiş lider, insanların ve çevrenin değişmekte olduğunun, kendisi ve yöntemlerinin fayda yerine hem bulunduğu konuma hem içinde bulunduğu topluma zararlı olduğunun farkında değildir, bu liderler güncel-çağdaş ve katılımcı sosyal liderlik biçiminin çoğu zaman farkında da değildir. Bu durumda liderliğin esas itibariyle durumsal bir ilişki olduğu fikri açığa çıkar, liderlik karmaşık birer sistem ve uygulamanın sonucudur.
“OLAYLAR LİDERLİĞİ, LİDERLER OLAYLARI DOĞURUR. K.Tetik”
Bir liderin üstlerine ve astlarında karşı başarılı olabilmesi için hem hiyerarşik olarak yukarıya hem de kendisinden aşağıdakilerle rahat ve kolay ilişkisi olabilmelidir.
“BİLGİ; İNSANI ŞÜPHEDEN, İYİYLİK, ACI ÇEKMEKTEN, KARARLI OLMAK, KORKUDAN KURTARIR. KONFÜÇYUS”
Diğer taraftan, liderlerin davranışlarını etkileyen, onların karar alma süreçlerindeki durum değerlemesine katkı sağlayan etkenleri de unutmamalıdır. Bu anlamda, Teknik, insani ve bilimsel becerinin bir araya gelmesi liderin davranışını belirler
Teknik beceri: bir kişinin belirli bir konudaki süreç ya da teknolojik bilgi birikimini ve ustalığını ifade eder
İnsani beceri: insanlarla etkili bir iletişim ve ekip çalışması yaratabilme yeteneğidir
Bilimsel beceri: soyut veya somut kavramlar ve hedeflerdeki kriterleri başarıyla ele alma model oluşturma ve planlama ile uygulama becerisidir.
Liderler yukarıda sıraladığım becerilerle donanmış olarak: Kurumsal hedeflere ulaşılmasında kurumun verileri ile iş görenin kapasite kullanımını dengeleyerek iş göreni eğitmek, engelleri kaldırmak, planlanan amaca ulaşmada süreci kolaylaştırmak için çaba sergilerler.
Liderliğin olumlu ve olumsuz biçimleri: Lider, takipçilerini parasal ve/veya manevi şekillerde ödüllendirerek yönetim sergilemesi halinde Pozitif (olumlu) , sık sık cezalandırma yoluyla disipline ediyorsa Negatif ( olumsuz) liderlik sergiliyordur. Hemen hemen her lider, iki biçimi de yönetiminde uygulamaktadır. Olumsuz önderlerin sert uygulamalarının başarı sağladığı pek fazla durum olmakla birlikte, insani maliyeti ve sosyal sonuçlar doğurması kaçınılmazdır. Yapılması gereken işi tehdit, azar, ücretsiz bırakma, işten kovma korkusu salarak yaptırmaya çalışan bu tip olumsuz liderlik özelliği genellikle yöneticilerden değil bizzat işin sahibi yani patron tarafından uygulanır olmuştur. Bunun da sebebi zor olarak elde ettikleri varlıkların, çabuk elden gidebileceği korku ve beklentisi ile, sahip olma güdüsünün verdiği psikolojisinin bir tür dışa vurumdur. Yabancıya güvenilmemesi sırların aile içinde kalması isteği sonucu, kurumsallaşamama bu tip patronajda her zaman var olmuştur. Olumsuz liderlerin yönetiminde astlar zaman harcama eğilimindedir. Bu hareketlerini –kendilerini korumak- kaygısıyla yaparlar. Gereksiz bilgi ve belge depolama, arşiv artışı” başkalarının hatasını” kanıtlamak için biriktirilir. Kimse üzerine sorumluluk almak istemez çünkü alınan sorumluluğun bir şekilde icrasında sorun çıktığında cezalandırılacağı saikı ile hareket eder. Çalışanlar mesaiye tam uyumlu ancak verimsiz çalışmaktadırlar. Bu gereksiz ve nafile çabaların tümü yöneticinin çalışanda uyandırdığı intibaa yani korku yüzündendir.
“BİR ŞEY BİLİYORUM, O DA HİÇBİR ŞEY BİLMEDİĞİMDİR. SOKRATES”
En yetenekli liderler bile bazen olumsuz önderlik davranışı sergileyebilir ancak tarihsel gelişim incelendiğin de olumlu-POZİTİF- liderlik özelliklerinin kullanımının toplam kalite ve başarıda verimli olduğu süreçler gözlemlenmiş ve uygulamalar bu yönde artmıştır.
Sonuç olarak: yöneticilerin ya da liderin sürekli bir şekilde olumsuz liderlik tavırlarını azaltıp olumlu liderlik eğilimi için gayret göstermesi gerektiği ortaya çıkar.