EKONOMİK ÖZENDİRMELER
İşletme yaşamı içerisinde kurumsal davranışlar kadar özendirme sistemlerinin de önemi vardır ve bu ikisi çok da birbirinden bağımsız değildir.
Kendine has özellikleri ve uygulama biçimleri olan çok fazla özendirme sistemi mevcuttur ve her birinin kendilerine özgü sorunları ve etkileri mevcuttur.
Ancak temel olan şey:
“kişisel ya da kurumsal başarım karşılığında ücretin göreceli olarak değişmesi” veya değiştirilmesidir. Bu anlamda çeşitli ölçütler kullanılabilir:
• Çalışanın üretimi
• Üretilen ürünlerin katkısı
• Kurum karı
• Satış miktarı
• Üretim miktarı
• İşçilik maliyetinin satış oranı ( fiyat, miktar). Vb.
Bu konuda hemen unutulmaması gereken bir özellikte söz konusu işlemi gerçekleştirecek olan özendiricilerin tutumudur. Yöneticiler bu aşamada çalışanları motive etmekten çok özendirmelidir.
Özendirme sonucunda ödeme ise:
• Ücrete yansıtma
• Hemen farkı ödeme
• Kara ortaklık
• Hisse ve pay verme
• Özel statü uygulamaları
• Bireysel ve ailevi emeklilik ve sigorta uygulamaları Vb. şeklinde olabilir.
İşletmelerimiz için özellikle de kurumsallaşmış firmalarda her tür işe uygun olabilecek özendirme sistemi vardır. Eğer kişisel özendirme sistemi uygulanamıyorsa bir grup ya da takım özendirme sistemleri uygulanabilir.
Birçok gezici satış elemanı ve perakende sektöründeki pazarlamacılar komisyona dayanan özendirme sistemi ile iş yapmaktadır. Tepe yöneticilerinin büyük bir bölümü İmtiyazlı hisse senedi, ikramiye ve kara ortaklık gibi özendiriciler almaktadır. Üretimde yer alan ve emek gücü veren çalışanların büyük bir kısmı parça başı ücret gibi özendirme planları altında iş yaparlar.
Özendirici ücret sistemlerinden en az yararlanan ise işverenlerdir.(teşvik vergi iadesi vb. uygulamalar bu kapsamın dışındadır)
Ayrıca son olarak tazminat ve kıdem uygulamalarını da bu kapsam içeresinde düşünmek mümkündür çünkü çalışanlar için belirli sürelerin sonunda elde edecekleri sosyal ya da ekonomik haklar bugün elde edebileceği maddi imkânlardan daha fazla beklenti yaratabilir.
Sonuç olarak Kurumsal işletmeler çalışanlarına ister yönetici olsun isterse düz işçi maaşlarının ve aylık ücretlerinin haricinde beklentileri olan ek performanslar için ek özendirici tedbirleri almak, uygulamak ve bunu da adil ve rasyonel bir biçimde yapmak durumundadırlar.