Bir önceki yazımızda okurlarımıza Hak mefhumundan söz etmiş, hakların ihlalinden haksızlıkların doğacağını, bunun da iade edilmediği müddetçe dünyada iade ve ceza, ahirette büyük azaba sebep olacağını beyandan sonra, bu dünyada işlenen hiçbir haksızlığın cezasız kalmayacağını, çünkü; bütün fiil, söz ve hareketlerimizin kamera ile filme alındığını, bunun Ulu Allah ve melekleri tarafından yapıldığını, ahirette cezaya delil teşkil edeceğini, Kur’an ayetleri ve Resulullah S.A.V.’in hadisleri, akıl ve mantık kuralları ile ispat edildiğini yazmıştık.
Bugün ise, hakların neler olduğunu, zaman içerisinde seri olarak açıklayacağız ve insanımızı dünyanın huzuru, ahiretin sururunun elde edilmesi hususunda bilgilendireceğiz. Allah muvakkat etsin. (Amin).
Genel olarak kul haklarını kategorize etmek gerekirse şöyle sıralayabiliriz:
Aslında bu haklar Ulu Allah tarafından yaratıklarına meccanen –karşılıksız- verilmiş temel nimetlerdir. Allah hakkı da buradan doğmaktadır.
1-İnsanların birbirileri ile olan münasebetlerinden doğan haklar: Kul hakları, şahıs hakları.
2-İnsanların toplumsal ilişkilerinden ötürü ortaya çıkan haklar: Devletin-kamu hakları.
3-İnsanların diğer bir canlı türü olan ve insanlara emanet olarak verilen hayvan hakları.
4-İnsanların doğa ile olan çevresel ilişkilerden oluşan doğa-çevresel haklar.
5-Bir de bütün hakları kapsayan hakların ana kaynağı yaratıcısı ve vericisi olan Ulu Allah’ın hakları ki, Allah hakkıdır.
1-Şahısların birbirleri ile alakalı olan ilişkilerinden doğan haklar.
Kul haklarından en önemlilerinden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
1-Ana baba hakları (en büyük haktır)
2-Akraba hakları.
3-Evlat hakkı.
4-Karı-koca hakkı.
5-Komşu hakları.
6-Öksüz yetim hakkı.
7-Gıybet, dedikodu, arkadan çekiştirme, söz taşıma, lakab takma vs.den doğan haklar.
8-Haset, fesat, nazar atma, fitne çıkarma vs.den doğan haklar.
9-İftira (korkunç bir haktır).
10-Kötü zan, buğuz, tecessüs, kin.
Borcunu zamanında ödememeden doğan haklar.
11-Yalancılık, yalan yere yemin haksızlığı.
12-Yalancı şahitlik haksızlığı.
13-Beşeri, insani davranışlar, selam, iyilik yardım yapması gerekirken yapılmayanlardan doğan haklar.
14-Cana kıyma.
15-Ticaret, alışveriş hakları, miras haksızlığı.
16-Zekatını vermemekten doğan haklar.
Bunlar kul haklarından sadece bazılarıdır.
Şimdi bu kul-şahıs haklarını kısa ve öz olarak açıklamamız gerekir.
1. KUL HAKKI: ANA-BABA HAKKIDIR.
Kul haklarının en başında ana ve baba hakkı gelir. Çünkü, ebeveyn çocukların dünyaya gelmelerinin sebebidir. Aynı zamanda birbirlerine en çok emeği geçen, bir arada olanlardır. Dolayısıyle uzun zaman birlikte olan kişiler arasında daha çok haklar olur. Bu hakların ihlali büyük yıkımlara sebep olur.
Ana-baba, evlatları ve akrabalar ömür boyu bir arada bulunan insanlardır. Kur’an şahsi hakların en büyüğünün ana-baba hakkı olduğunu bildiriyor. Kur’an’ın birçok yerinde ve dualarda ana baba hakkının kutsallığından söz edilmektedir. S.A.S. de hadislerinde ana baba haklarından ve onların zayi edilmesinden doğacak dünyevi ve uhrevi zararlardan uzun uzun söz eder. Örneğin İsra suresi 17/23’üncü ayetinde “Rabbin sadece kendine kulluk etmenizi, ana babalarınızın haklarına riayet etmenizi kesin emretti. Ana ve babanızdan birisi veya ikisi sizin yanınızda yaşlanırsa onları üzmeyin, hatta üf bile demeyin. Onları azarlamayın, daima hoş tutun, şefkat ve merhamet kanatlarınızı onların üzerine gerin. Çünkü onlar sizin için, büyümeniz için çok sıkıntılar çektiler. Yemediler, size yedirdiler. Sizi giydirdiler, sizi besleyip büyüttüler. Çünkü siz, ana ve babanızın canından bir parçasınız. Öyle ise siz de onların yaşlılıklarında çocuklaşan ebeveyninize onların size küçükken yaptıklarını yaparak onların haklarını ödeyin.” Şeklinde evlatlarına emir vermektedir.
R.SAV: “evladın ana babasına bakmamak için darılmaları evlatların imansız gitmelerine sebeptir” buyurur. Yine bir Cuma günü R.SAV. hutbeye çıkarken 3 kere amin diyor. Sebebini sorduklarında; R.SAV. cevaben Ramazan gibi günahları silip süpüren bir rahmet ayına ulaşıp ta ondan yararlanmayan kendini helak etmiştir. Burnu yerde sürünsün. R.SAV. -“Benim adım yanında anıldığı halde bana salavat okumayanın da burnu yerde sürünsün.
-Ana babası yanında yaşlanıp ta onlara hizmet etmeyip, onların bedduasını alan evlatların da burnu yerde sürünsün” buyurmuştur.
Demek ki, ana baba hakkı kul hakları içinde en çetinidir. Hatta R.SAV. başka bir sözlerinde 3 şeyin cezası ahirete kalmaz. Aciliyetle uygulanan cezadır ki, bunlar;
-Asi evlatın ataya isyanı,
-Müminin kusurunu araştırıp onu toplum içinde küçük düşürmek için çalışanın da cezası acilen dünyada ifa edilir.
-Zulüm sahibi zalimin cezası=fuhuş işleyenin cezası da acilen verilir. Hatıra şöyle bir sual gelebilir. Dünyada evladı için yapmayacağı olmayan ana ve babanın ahirette evladına acıyıp onu affetmez mi? Hayır. Ahirette ana baba evlat akraba dostluk bağları tamamen kopacak. Haksızlıklara karşı korkunç bir düşmanlık olacak. Evlat iyal dahi birbirinden şiddetle kaçacaklardır. Çünkü borçlu daima alacaklısından kaçar. Müminun suresi 101’inci ayette bu gerçeği şöyle anlatıyor: Sur’a üfürüldüğünde yani kıyamet koptuğunda, artık ana baba akraba yaran arasında akrabalık bağları kopacak. Borçlu alacaklılar birbirlerine can düşman olacaklardır.
(SÜRECEK)