İşletmeler, çalışma hayatı içinde yaptırmış oldukları işler için işi yapanın esnaf muaflığından yararlanması veya vergi kaydı olmaması nedenleri ödemeleri karşılığında fatura veya yazar kasa fişi alamamaktadırlar. Dolayısıyla yaptırmış oldukları işler karşılığı giderlerini belgelendiremedikleri için, bir nebze para çıkışlarını kayda alamadıkları gibi, diğer yandan bu gidere ilişkin vergi avantajından yararlanamamaktadırlar.
Bilindiği üzere gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş bir fatura hükmündedir. Gelir Vergisi Kanunumuz vergiden muaf esnafı dar bir çerçevede tanımlamıştır. Dolayısıyla iş yaptırdığımız bir çok kişi vergiden muaf esnaf kapsamına girmemektedir ki bunlar adına gider pusulası düzenlemememiz işletmeleri sıkıntıya sokabilir. Peki işletmelere mütemadiyen veya arızi olarak iş yapan bu kişilere yaptığımız ödemeyi nasıl belgelendireceğiz;
Örneğin; İşletmemize haftada 1 gün temizlik için bir kişi ile anlaştığımız düşünelim, gelen temizlikçiye genelde gider pusulası ile ödeme yapılmakta ve yüzde 10 stopaj ayrılarak ilgili ay muhtasar beyanname ile beyan edilmektedir. Buraya kadar herşey tamam. İşte asıl sorun gider pusulası ile yapılması gerektiğine inanılan bu ödemelerin gerçekten gider pusulası ile yapılıp yapılmaması gerektiğidir.
Bu örnekte iş yapan bir kişiyi işletme olarak, kısmi süreli iş sözleşmesi yapıp bordroya dahil etmemiz gerekmektedir. Bu durum Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ısrarla dile getirilmektedir. Çünkü bu örnekte temizlikçi kişi ile sürekli bir iş akdi söz konusudur. Zira, işletmeye gelen temizlikçi bir kişi sigortasız çalıştırıldığını iddia etmek suretiyle bizi rahatlıkla şikayet edip olayı dava konusu yapabilir. Diğer yandan, 01.01.2013 tarihinden sonra Sosyal Güvenlik Kurumu'nun bu yöndeki denetimlerini iyice artıracağı bize gelen duyumlar arasındadır.
Başka bir örnek verecek olur isek; İşletmemize gelen bir malın araçtan işletmeye taşınması için, bir beden işçisi ile 50 TL’ye anlaştık. İşte bu kişi “esnaf muaflığı” statüsünde olduğundan verdiğimiz tutar karşılığında gider pusulası düzenleyerek % 10 stopajını yatırmak suretiyle kayıtlarımıza intikal ettirebiliriz. Çünkü bu kişi ile iş anlamında, ne bir süreklilik söz konusudur, nede belki bir daha aynı işi aynı kişiye yaptırma şansımız olmayacaktır.
En çok karşılaşılan bir durumda şudur, birçok işletme işletmesinde kullandığı makine ve teçhizat ile ilgili, işyeri bakım ve onarımı ile ilgili alanlarda yaptıracağı işler için çoğu zaman vergi mükellefi olmayan kişiler ile çalışmaktadır. Mesela, işyerini boyatmak üzere bulduğu boyacının vergi kaydı yoktur. Makinelerini tamir etmek üzere anlaştığı kişinin vergi kaydı yoktur. Peki bu işler için işletmenin yaptığı ödemeler nasıl belgelendirilecektir.
Bu kişiler esnaf muaflığından yararlanan kişiler olmadığı için aslında gider pusulası düzenleyerek ödeme yapmamız yanlıştır. Ancak zorunlu olarak gider pusulası düzenleyerek belgelendirmek durumu ortaya çıkmaktadır. Fakat gider pusulası düzenlerken, hadi % 10 stopajı ilave bir maliyet vergi olarak ödüyoruz, peki katma değer vergisi, işte ikinci sorun, bahsettiğimiz kişiler esnaf muaflığı kapsamına girmediğinden, yaptığımız ödeme ile ilgili birde sorumlu sıfatı ile % 18 katma değer sorumluluğu altına girmekteyiz.
Neden yukarıda açıkladığımız gibi hem suçlu duruma düşelim hemde stopaj ve katma değer vergisi gibi ilave maliyetlere katlanalım, aslında en doğru olan yöntem, vergi kaydı olan kişileri tercih edip işlerimizi vergisel yükümlülüklerini yerine getiren kişiler ile anlaşarak yaptırmamızdır.
