Gerçek kişilerce 2013 takvim yılı içinde finansal araçların alım satımından elde edilen kazançların vergilendirilmesi aşağıda özet olarak açıklanmaya çalışılmıştır.
1. Hisse Senedi Alım-Satım Kazançlarının Vergilendirilmesi
Hisse senetleri alım-satım kazançları GVK geçici 67. madde kapsamında tevkifata tabidir. Ancak Bakanlar Kurulu Kararı ile tevkifat oranı %0 olarak belirlenmiştir.
Tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumlar tarafından hisse senetlerine ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin; İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören aracı kuruluş varantları dahil olmak üzere hisse senetlerinin (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç); hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinin alım satımından elde edilen kazançlar için yıllık veya münferit beyanname verilmeyecektir.
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilen hisse senetleri alım-satım kazançlarında ise maliyet bedeli endekslemesi ve istisna uygulamasından sonra kalan tutar beyan edilecektir.
2. Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Faiz Gelirleri ile Alım-Satım Kazançlarının Vergilendirilmesi
Devlet tahvili ve Hazine bonoları faiz gelirleri ve alım-satım kazançları geçici 67. madde kapsamında tevkifata tabidir.
Ancak, yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerden (Eurobond) elde edilen faiz gelirleri ve alım-satım kazançları ihraç tarihi ne olursa olsun geçici 67. madde kapsamında tevkifat uygulaması dışında olduğundan, Eurobond faiz gelirleri 2013 yılına ilişkin beyan haddi olan 26.000.-TL’nin aşılması halinde beyan edilecektir.
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilecek olan faiz gelirleri ile bunların alım-satım kazançları üzerinden yapılmakta olan %15'lik tevkifat oranı, 27/9/2010 tarih ve 2010/926 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 1/10/2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 olarak belirlenmiştir.
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirleri ile alım-satım kazançları geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata tabi tutulmamaktadır. Bu gelirlerin vergilendirilmesi 31/12/2005 tarihinde geçerli olan mevzuat hükümlerine göre yapılacaktır. Dolayısıyla, söz konusu tahvil ve bonoların ihraç tarihi ile Türk Lirası cinsinden ihraç edilip edilmediğine bağlı olarak indirim oranı uygulanacaktır. Alım-satım kazançları için ise maliyet bedeli endekslemesi ve istisna uygulamasından sonra kalan tutar ne olursa olsun beyan edilecektir.
3. Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinden Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi
GVK geçici 67. madde uyarınca, bankaların ve aracı kurumların taraf olduğu veya bunlar aracılığıyla yapılan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı-kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri vergi uygulamasında “diğer sermaye piyasası” aracı sayılmaktadır.
Bankalar veya aracı kurumlar, bu nitelikte bir işlem yapmaları halinde; vadeli işlem veya opsiyon sözleşmesinin hükmünden yararlanıldığı anda, sözleşmeye baz alınan kıymetin piyasa fiyatına göre oluşan değeri ile işlem fiyatına göre oluşan değeri arasındaki fark üzerinden sözleşmenin sona erdiği tarih itibariyle tevkifat yapmak zorundadırlar.
12/1/2009 tarihli ve 2009/14580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1/1/2009 tarihinden itibaren Türkiye'de kurulu vadeli işlem ve opsiyon borsalarında hisse senedi veya hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için geçerli oran % 0 olarak belirlenmiş olduğundan, tam mükelleflerce 1/1/2009 tarihinden itibaren yapılan söz konusu işlemlerden elde edilen gelirlere % 0'lık tevkifat oranı uygulanmaktadır.
Hisse senedi ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılanlar dışında kalan sözleşmelerden dar ve tam mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirler üzerinden ise 2006/10731 sayılı ve 2010/926 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları gereğince % 10 oranında tevkifat yapılmaktadır.
4. Menkul Kıymetler Yatırım Fonları ile Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklıklarından Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi
Menkul Kıymetler yatırım fonlarının ilgili olduğu fona iadesi ve menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri alım-satımından elde edilen gelirler için gerçek kişilerce yıllık beyanname verilmeyecektir.
5. GVK Geçici 67. Madde Kapsamındaki Kazançların Ticari Faaliyet Kapsamında Elde Edilmesi
Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulan gelirler ticari faaliyet kapsamında elde edilmişse, bu gelirlerin ticari kazançlarla ilgili olarak verilen beyannameye dahil edilmesi gerekmektedir.
Beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan gelir vergisinden geçici 67. madde hükmü çerçevesinde tevkif edilen vergiler mahsup edilebilecektir. Mahsup sonrası kalan bir tutarın bulunması halinde ise bu tutarın mükellefçe iade alınması mümkündür.
6. İhtiyari Beyan Uygulaması
Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulan ve yıllık veya münferit beyanname ile beyan edilmeyeceği belirtilen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar için dar mükellefler de dahil olmak üzere takvim yılı itibariyle yıllık beyanname verilmesi mümkündür.
Bu gelirlerin beyanı, kazancın elde edildiği yılı takip eden yılın Mart ayının başından yirmibeşinci günü akşamına kadar yapılabilecektir.
Geçici 67 nci madde kapsamında tevkif edilen vergilerin mahsup ve iadesine imkan sağlayan beyan ihtiyari bir beyan olup, bu imkandan yararlanılabilmesi için ihtiyari beyanın kanuni süresinde yapılması gerekmektedir.
İhtiyari beyan, tam mükelleflerce ikametgahlarının bulunduğu yer vergi dairesine, öteden beri mükellef olanlar için ise bağlı oldukları vergi dairesine yapılacaktır.
Dar mükellefler ise ihtiyari beyanlarının İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Boğaziçi Vergi Dairesi Müdürlüğü'ne yapacaklardır.
Söz konusu beyan sadece menkul kıymet ve sermaye piyasası araçlarının alım-satımına ilişkin olarak yapılacak olup, faiz ve itfa gelirlerinin beyanı söz konusu değildir. Alım-satım işlemlerine ilişkin olarak beyan edilecek kazançlara uygulanacak oran, 2012/3141 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, hisse senetlerine ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören aracı kuruluş varantları dahil olmak üzere hisse senetleri (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) ve hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilen kazançlar için %0, diğer kazançlar için %10 olarak belirlenmiştir.
Beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden yıl içinde tevkif edilen vergiler mahsup edilecektir. Mahsup ve mahsup sonrası kalan tutarı mükellef iade olarak talep edebilecektir.
Alım-Satım işlemlerine ilişkin olarak yapılacak ihtiyari beyanda, aynı türden menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin olması şartıyla, yıl içinde oluşan zararların tamamı mahsup edilebilmektedir.