DÖVİZLİ
İŞLEMLERDE KDV MATRAHININ TESPİTİ
KDV Kanunu’na göre Türkiye'de yapılan;
- Ticari, sınai, zirai faaliyet ve
serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetler,
- Her türlü mal ve hizmet ithalatı,
- Söz konusu maddede belirtilen
"diğer" faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler
KDV'ye tabidir.
İşlemlerin Türkiye'de yapılması malların
teslim anında Türkiye'de bulunmasını, hizmetin Türkiye'de yapılmasını veya
hizmetten Türkiye'de faydalanılmasını ifade etmektedir.
KDV matrahı, işlemlerin karşılığını
teşkil eden bedeldir. Bedel deyimi malı teslim alan veya kendisine hizmet
yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne
suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde
sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamını
ifade etmektedir.
Bedelin döviz ile hesaplanması halinde
döviz, vergiyi doğuran olayın meydana geldiği andaki cari kur üzerinden Türk
parasına çevrilmek suretiyle matrah tespit edilmektedir.
Vergi Usul Kanunu’na göre tutulan defter
ve kayıtların Türkçe tutulması zorunludur. Ancak, Türkçe kayıtlar bulunmak
kaydıyla defterlerde başka dilden kayıt da yapılabilir. Bu kayıtlar vergi
matrahını değiştirmeyecek şekilde tasdik ettirilecek diğer defterlere de
yapılabilmektedir.
Kayıt ve belgelerde Türk para birimi
kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para
birimine göre de düzenlenebilir. Yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen
belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmamaktadır.
Maliye Bakanlığı’nca yapılan
açıklamalarda kur farklarının KDV boyutu şu şekilde açıklığa kavuşturulmuştur:
Bedelin döviz cinsinden veya dövize
endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi
doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı
lehine ortaya çıkan kur farkı esas itibariyle vade farkı mahiyetinde
olduğundan, matrahın bir unsuru olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.
Buna göre, teslim veya hizmetin
yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte
kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur
farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan
oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanacaktır.
Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı
lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından
satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran
üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.
Yukarıda yer alan açıklamalara göre;
1. Yurtiçi firmalardan dövize endeksli
mal alımlarına istinaden düzenlenen sözleşmede döviz kurunun taraflarca
belirlenmesi halinde (avans olarak yapılan ödemelerde dahil),
düzenlenecek satış faturalarında Türk Lirası karşılığının gösterilmesi
şartıyla, sözleşmede belirlenen döviz kuru üzerinden ilgili bedelin Türk
Lirasına çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi,
2. Mal ithalatında, mal bedeli ile mal
bedeli üzerinden Gümrük Makbuzu üzerinde hesaplanan Gümrük Vergisi ve KDV'nin
hesaplanmasında 4458 sayılı Gümrük Kanununun 30 uncu maddesinde belirtilen T.C.
Merkez Bankası döviz satış kuru geçerli olacağından, mal bedeli ve söz
konusu vergilerin T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden Türk Lirasına
çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi,
3. Yurtiçi firmalardan yapılacak dövize
endeksli mal alımlarına istinaden taraflarca mal alım sözleşmesinde
döviz kurunun belirlenmemiş olması ve satış faturasında
mal bedelinin T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden hesaplanması
durumlarında, ödeme için taraflarca döviz kuru belirlenmediğinden düzenlenecek
satış faturalarındaki bedelin T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden
Türk Lirasına çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi, ayrıca fatura
düzenleme tarihinden, ödemenin gerçekleştiği tarihe kadar oluşan kur farkları
için de lehine kur farkı oluşan tarafça, söz konusu kur farkı tutarı için
fatura düzenlenerek, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için
geçerli olan oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.