İslam ahlakının iş ve ticaret hayatımıza ait görev ve sorumluluklarımız nelerdir?
İş ve ticaret hayatımızın sosyal, ekonomik ve hukuksal kuralları elbette vardır. Bu kuralların çoğu ahlaki, yeni deyimle etik kurallardır. İşlerin ve ticaretin doğru dürüst yapılması için uyulması gereken esaslar vardır. (Doğruluk, dürüstlük, güvenilirlik, emniyet, emin olmak, haklara sayglıı olmak, aldatmamak, aldanmamak gibi kurallardır.)
A-iş ve ticaret hayatının en önemli içeriği
Kazanma, üretme ve harcamadır.
A) Çalışma ve üretimin önemi, ahlakla ilgisi:
Dünyanın bütün çarkları para ile dönmektedir. Para ise çalışmakla, kazanmakla elde edilir. İktisat, tasarrufla çoğalır. Para olmadan ticaret olmaz. Sermaye olmadan üretim araçları, sanayi teknolojisi, imalathaneler, yani işyerleri, fabrikalar kurulamaz. Bunların hepsi için çalışmak, çalışmak, hem de durmadan çalışmak gerekir.
Yüce kitabımız Kur’an, geceyi istirahat, gündüzü çalışmak için yaratıldğını, geçim için çalışmanın şart olduğunu, (Kasas 18/73) insan için çaışmasından başka bir azanç ve başarı olmadığını (Necm 53/39) emretmiştir. R.SAV. de hiçbir kimse çalışan hiçbir millet geri kalmaz, aç susuz olmaz. Çünkü Allah mutlaka çalışana verirken onun dinine, dililne, rengine, biçimine bakmaz. Çalışan kazanır formülüne bakar. “İnnellaha la yudiü ecrel muhsinin. Allah hiçbir iyiliğin karşılığını zayi etmez. Ona misli misline verir. Kur’an’ın birçok ayetleri bunu bize bildirir.
R.SAV. efendimiz, “İki günü eşit olan zarardadırb Müslümanın maddi manevi bir sonraki günü bir önceki gününden mutlaka daha kazançlı olmalıdır. Bu da çalışmakla olur” buyurur.
İşinde çalışan elleri çamur bir sahabi, R.SAV.i görünce koşup elini öpmek ister. Hz. Muhammed SAV. sahabinin çamurlu ellerini tutup havaya kaldırır. Harpten dönen ashabına hitaben, “Ey ümmetim, işte öpülecek eller, çalışarak kirlenen ellerdir. Dünyanın isteyen çalışsın. Ahireti isteyen çalışsın. İkisini de isteyen yine yine çalışsın” buyurmuştur.
Bu konuda birçok hadisi şerifler ve tarihsel olaylar vardır. Çalışıp helal kazanmanın hakkında “rızkın en temizi alın teri, göznuru ile elde edilen kazançtır” uyurur.
Elbetteki her çalışan kazanmaz. Her kazanan israfa saparsa varlığını elinde tutamaz. Mutlaka harcamada tasarrufa dikkat edilmesi gerekir. Sermaye birikimle oluşur. Sanayi kuruluşları, ticari şirketler, imalat yapan fabrikalar sermaye ile kurulur ve yaşar. Bunların hepsi de ferdi ve kollektif planlı projeli programlı çalışma ile olur. Tembellik İsam’da en adi bir ahlaktır. Çalışkanlık şerefli bir iştir. İnsan çalışırken köle gibi çalışmalı, kazandığı parasını da efendi gibi harcamalıdır. Tembelin (hiçbir mazereti yokken çalışmayan kimseler) ne bu dünyada ve ne de ahirette yeri yoktur, itibarı yoktur, zelil ve hakirdir.
Ömer R.A. cami çıkışında dilenen bir genci aarlamış. Hatta deynekle vurmuş. Bu yaptığın şerefli bir iş değildir. Sana şerefli olan bir iş göstereyem mi... Al şu ipi ve baltayı, git dağdan bağdan odun kes ve sat demiştir.
(SÜRECEK)
