İMAM-I AZAM’IN AKIL VE MANTIĞA
DAYALI FERASETİ VE ÜSTÜN ZEKASI
Feraset: Anlayış, kavrayış, önsezi, hazır cevap, isabetli görüş olarak lügat kitaplarında açıklanmıştır. İmam-ı Azam’ın akıl üstünlüğünü dehasını ve mutlak müçtehit, en yüksek din alimi olduğunu anlamak için önce onun kim olduğunu bilmek gerekir.
Bu yazımızda mezhebimizin kurucusu olan Hz. İmam’ın akıl ve mantığa dayalı zekâ örnekleri, ferasetteki üstünlüğüne dair misalleri anlatmak istiyorum.
Değerli okuyucularım; şunu herkesin kesin bilmesi gerekir ki, hiçbir kimse durup dururken ehliyet ve liyakatı yokken bir yere gelmez. Şayet haksız ve yetkisiz olarak gelmiş veya getirilmişse, kaygan zeminde durulmadığı gibi o mevkide duramaz. Çünkü “Şerefül mekan bişerefil mekin”, yani, makamın şerefi o makamı dolduranın şerefi ile mütenasip olmalıdır.
Bugün iki milyara yaklaşan dünya müslümanlarının sayısının üçte birinden çoğu, 6-7 yüz milyonu Hanefi mezhebindendir. Bu mezhebin kurucusu da şimdiye kadar bir eşinin gelmediği, sahasında yek olan İmam-ı Azam Ebu Hanifedir. İmam-ı Azam insanlara ben bir mezhep kurdum gelin bana tabi olun dememiştir. Onun yüce ilmi kudreti ile İslam dininin usulüne uygun olan yorumundan ortaya çıkan İslam hukuku ve İslamın yaşanış tarzının toplum ve toplumlarca benimsenmesi ile ortaya çıkan bir olaydır.
İmam-ı Azam bir sözünde; “Benim İslami kaynaklarım 1. Hz. Kur’an, 2. Hz. Muhammed SAV.in sahih hadisleri, 3. Sahabinin içtihatlarına dayalı icması, 4. Bu üç esasa müstenit kıyası fukuhadır. Bir hususta ana kurallar bunlardır. Bunlara aykırı olmayan şu görüş benimdir. Buna uyunuz, daha gerçekçi daha asıl bir görüş bulursanız ona uyunuz. Ben de ona uyarım” demesi gelişen ve değişen yaşam şartlarına dini uyumunu sağlamanın önemini belirtmiştir. Şimdi böyle bir giriş yaptıktan sonra İmam-ı Azam Ebu Hanife hazretlerinin hayatını kısaca özetleyelim ki, diğer bilgileri bunun üzerine bina edebilelim.
Hz. İmam hakkında en gerçekçi ve kapsamlı bilgileri ihtiva eden M. 1504-1567 arası yaşayan Şafii alimi Fakihi olan İbni Hacer El Heysemi veya Heytemi’dir. Müsteşrik (İslamı araştıran batı alimleri) de bu kitabı Heysemin İmam-ı Azam adlı eserini esas, baz olarak almışlardır. Yani Hz. İmam’ın hayatı ile onlarca eser yazılmıştır. Bu eserlerin ana temelleri Heysemin eseridir.
Çağımızın büyük alimi Muhammed Ebu Zehra da aynı yolu takip etmiş, 500 sayfalık Ebu Hanife adlı bir eser yazmıştır. Bugün elde bulunan imamla ilgili en mevsuk eserdir. 17 Temmuz 1959’da Osman Keskinoğlu hocamız tarafından Arapçadan Türkçeye çevrilmiştir. Bu eserlerin verdiği bilgiye göre İmam-ı Azam hazretlerinin mezhebinin nüfus olarak en yoğun olduğu ülkeler, Hicaz, Yemen, Mısır, Suriye, Irak, karışık olmakla beraber şafi, Mağri, Fas, Tunus, Cezayir, Libya, İmam Malike, Anadolu-Türkiye, Maveraünnehir Türki devleti, Hindistan, Pakistan, Endonezya, Malezya, diğer Afganistan, Java vs adalar, Hanefi mezhebindendirler.
İmam-ı Azam kimdir?
Nesep alimlerinin açıklamalarına göre, İmam-ı Azam Arap değildir, Acemdir. Arap dışı kavimlerdendir. Bazıları İranlıdır deseler de genel kanı Türk asıllıdır. Babası Zota Türktür. Zota, Türk ismidir. Arap kabilelerinden Teymullah B. Salebe kabilesine esir düşmüş Müslüman olmuş, sonra esaretten kurtulmuş, evlenmiş, bir Arap hanımla. İmam-ı Azam Müslüman bir ana ve Müslüman bir babadan dünyaya gelmiştir. Kayıtlara göre, Hicretin 80. yılında (M.702) Küfe’de doğmuştur. Emevi hanedanı yönetimdedir. (Küfe Hz. Ömer’in emri ile H.17-18 tarihinde Saadib Ebu Vakkas R.A. kurmuştur. Kendisi cennetle müjdelenen on sahabiden biridir. İmamın doğumu Emevi halifesi Abdülmelik B. Mervan zamanıdır.
SÜRECEK